Passages uit ‘Over beginselen in de politiek: een verdraagzaam schepen, een normatief burgemeester’, biografie van Camille Huysmans door Lode Hancké, historicus, politicoloog, oud-parlementslid:
Omdat ik het een lafheid vind mensen aan te vallen en te verguizen op het ogenblik dat zij vervolgd worden; omdat ik het een morele lafheid vind kleine mensen op te ruien tegen andere kleine mensen met het doel de waarheid te verdoezelen en schijnheilig de wanorde van het kapitalistisch systeem te dekken; omdat de Belgen de laatsten moeten zijn om hun helpende hand te weigeren aan al diegenen die in nood verkeren – want ze waren zelf in nood in 1914 en morgen kunnen ze opnieuw in de nood worden gedrongen.
(…) dat het ras niet bestaat in de werkelijkheid en dat een politiek van vervolging, opgebouwd op de inhoud van dat woord, huist in het gedeelte van het brein der mensen waar zeer lage passies hun onderkomen hebben gevonden.
De oorsprong van de sociale rechtvaardigheid vinden we bij de oude profeten. Dit denkbeeld zijn we het Joodse volk schuldig.
Er bestond in Antwerpen zonder enige twijfel bij de rechterzijde van het politieke spectrum een krachtig anti-semitisme waarvan de virulentie in de jaren ’30 sterk toenam onder buitenlandse invloed.
Eind jaren ’20 werden de Joden uit de Vlaamse Beweging gestoten door VNV, Verdinaso en Rex. Een blad als Volksverwering, onder leiding van de advocaat Lambrichts, had geen ander programma dan het anti-semitisme en betrok in zijn haat Huysmans en de BWP.
Op 26 februari 1939 verbood Huysmans een Verdinaso-meeting onder het motto “S.O.S. De Joden” en de politie verwijderde of overplakte de affiches. Op 14 april 1939 liet hij een affiche van Volksverwering “Belgen, let op uw zaak” in beslag nemen en op 2 augustus 1939 verbood hij een protestmeeting van dezelfde organisatie tegen Joodse inwijkelingen op de Sint-Jansplaats. Opnieuw zei Huysmans: “Ik weet heel goed wat zich in de naburige landen heeft voorgedaan. Ik zal niet toelaten dat onder de dekmantel van belang en economie getracht wordt haat onder de mensen te verwekken en toestanden te scheppen waardoor een deel van de bevolking verjaagd wordt zoals dat gebeurd is in de eeuwen die voorbij zijn. Ik wil niet dat het systeem van naburige landen ook in België ingang zou vinden.”
Bij Huysmans kan echter terecht worden gesproken van een ‘normatief burgemeesterschap’, een pedagogie en didactiek van de openbare opinie, een moreel gezag dat van de bestuurlijke macht gebruik maakte om humane waarden te verdedigen.
Op een herdenkingsbijeenkomst van Emile Vandervelde in februari 1939 zei Huysmans: “Vandervelde behoorde tot die krachten in onze beweging waarvan de Profeet zei: voorwaar, ik zeg het u, de wereld zal niet worden gered door diegenen die de rug buigen voor de overmacht en het geweld. Zij zal uiteindelijk worden gered door diegenen die rechtop staan, die het hoofd verheffen en in de wereld verkondigen: het Eeuwige Evangelie van Broederschap en Gerechtigheid”.