De Sabra: Israël en de creatie van de Nieuwe Jood versus de Getto-Jood in de Diaspora

Een Sabra (Hebreeuws: צַבָּר, tzabar) is elke Jood die in Israël is geboren. De term kwam in de jaren dertig wijdverbreid in gebruik om te verwijzen naar een Jood die was geboren in het land Israël (inclusief het Britse Mandaat Palestina en het Ottomaanse Palestina; zie New Yishuv & Old Yishuv), hoewel het misschien eerder is verschenen.

Sinds de oprichting van de staat Israël in 1948 hebben Israëli’s het woord gebruikt om te verwijzen naar een Joods persoon die ergens in het land is geboren met inbegrip van de Israëlische gebieden in Judea & Samaria, de Golan en oostelijk Jeruzalen.

Gespierd. Moedig. Gebronsd. Het stereotype van de zon-gebruinde sabra is Ari ben Canaan, gespeeld door acteur Paul Newman in de film “Exodus” uit 1960 (plaatje hieronder):

Het woord sabra stamt af van de naam van de stekelige peer cactus – tsabar in het Hebreeuws en sabr in het Arabisch – waarvan de dikke doornige huid een zoet en sappig zacht vlees bedekt.

Het is een liefdevolle metafoor en beschrijft inheems geboren Israëli’s wier ruwe en onbeschaamde manieren hun goede hart en gevoelige ziel verbergen. Sabra is ontstaan ​​als een smet, volgens The Comprehensive Dictionary of Slang, door Ruvik Rosenthal, verwijzend naar onbeschaafde Joden die in Israël zijn geboren.

Het kreeg zijn positieve draai pas toen journalist Uri Kesari een essay uit 1931 schreef in de krant Do’ar Ha-Yom, getiteld ‘We Are the Leaves of the Sabra!‘, waarin hij een beroep deed op nieuw aangekomen immigranten om hun inheems geboren tegenhangers.

In Palestina geboren joden eigende zich sabra snel toe als een ereteken. “Ze waren op zoek naar een woord om zich te onderscheiden van de Europeanen“, zegt Zel Lurie, een voormalige Jerusalem Post-schrijver die in 1928 van Brooklyn naar Brits Palestina verhuisde.

Het was zo geliefd dat Haganah ondergrondse leden tzabara’s als de geheime codenaam kozen voor hun draadloze communicatiesysteem, volgens The World Dictionary of Hebrew Slang door Dahn Ben-Amotz en Netiva Ben-Yehuda.

Avshalom Feinberg en NILI
De eerste sabra was Avshalom Feinberg, suggereert de Israëlische socioloog Oz Almog in zijn boek uit 2000, The Sabra: The Creation of the New Jew.

Feinberg, geboren in Gedera in 1889, was een held van het joodse verzet in het Ottomaanse Palestina. Kort na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog richtten de vier broers en zussen van Aaronsohn (Sarah Aaronsohn, Rivka, Alex en Aaron) samen met Feinberg de ondergrondse spionagegroep Netzah Yisrael Lo Yishaker (NILI) op.

Ze werden later vergezeld door Yosef Lishansky en anderen. In 1915 reisde Feinberg naar Egypte en legde daar contact met de Britse Naval Intelligence. In 1917 reisde Feinberg opnieuw te voet naar Egypte. Op 20 januari 1917 werd hij blijkbaar op de terugweg gedood door een groep bedoeïenen nabij het Britse front in de Sinaï, vlakbij Rafah.

Zijn lot was onbekend tot na de Zesdaagse Oorlog van 1967, toen zijn stoffelijk overschot werd gevonden onder een palmboom die was gegroeid uit dadelpitten in zijn zak die de plek aanduidden waar hij lag.

Zijn kompaan Lishansky werd gevat in de nacht van 19 op 20 oktober 1917 toen hij probeerde een kameel te stelen van bedoeïenen in de regio van Shephelah. Hij werd gepakt en overgedragen aan de Ottomaanse autoriteiten. De Ottomanen hielden hem vast en ondervroegen hem in Ramla en Jeruzalem, en na tien dagen in Jeruzalem werd hij naar Damascus overgebracht, berecht en opgehangen op 16 december 1917.

Gedenkteken voor Avshalom Feinberg
Hadera, Nachal Hadera Park

Sabra’s
Feinberg en andere afgestudeerden van de eerste klas van het Herzliya Gymnasium in Tel Aviv waren volgens Almog de prototypes van de sabra, die uitlegt dat de term meer te maken heeft met cultuur en sociologie dan met aardrijkskunde.

De pioniersgeneratie van Joden die in de jaren twintig en dertig in Palestina zijn geboren, werd niet geïdentificeerd op basis van waar ze waren geboren, maar eerder door de instelling – kibboets, moshav of pre-militair korps – die ‘een specifieke cultuur op hen had gedrukt’.

Ze ‘hadden al sabra-kenmerken, zoals een ruwe en directe manier om zich uit te drukken, kennis van het land, een haat tegen de diaspora, een inheems gevoel van suprematie, een fel zionistisch idealisme en Hebreeuws als hun moedertaal.’

Hoewel het woord op zowel mannen als vrouwen van toepassing was, was de standaard sabra mannelijk, zegt de Israëlische journalist Haim Watzman, die het Almog-boek in het Engels vertaalde. ‘Vrouwen bestonden in de Sabra-folklore minder als individuen dan als onderdeel van de groep waarin de mannen domineerden‘, zegt hij.

Het was de onafhankelijkheid van Israël in 1948 en de indrukwekkende overwinning op zijn vijanden die de sabra volledig in de internationale verbeelding plaatsten.

Het zijn ‘onverschrokken jonge mensen‘, schreef Gertrude Samuels, een New Yorkse tijdscorrespondent, in een reeks artikelen in 1949 over de nieuwe staat Israël, “… onverdraagzaam ten aanzien van onverdraagzaamheid en egoïsme die, ondanks al hun tekortkomingen, het zelfvertrouwen uitstralen omdat ze nooit werden geslagen of vernederd [zoals de Joden in de Diaspora].”

Ironisch genoeg, hoewel de sabra-aanbidding de rol van immigranten, die de overgrote meerderheid van de inwoners van het land vormden, bagatelliseerde, was de stekelige peer cactus – opentia ficuis-indica – zelf niet inheems.

Ongeveer twee eeuwen geleden geïntroduceerd in Israël vanuit Midden-Amerika, paste de stekelige peer cactus zich zo succesvol aan dat het leek alsof hij al millennia deel uitmaakte van het heuvelachtige landschap. Het werd ook opgenomen in de Israëlische cultuur en verscheen in schilderijen, verhalen en liedjes nog voordat het een symbool werd van de joodse inheemse bevolking, zegt Almog.

Sabra’s waren een minderheid, met een aantal van ongeveer 5.000 tot 8.000 in de jaren 1930 en groeiden tot ongeveer 20.000 in 1948, maar ze speelden een buitenmaatse rol in de vroege ontwikkeling van de Israëlische psyche. Ze waren een kleine homogene groep en werden een model voor de rest van de Israëlische samenleving, legt Almog uit.

Sabras werd vaak en trots geïdealiseerd en werd bijna synoniem met het zionisme. Tom Segev schreef in zijn boek, 1949: The First Israelis, dat de generatie van schrijvers uit 1948 “de mythische sabra, de geboren soldaatjongen” als hun hoofdonderwerp nam en hem omschreef als ‘knap, oprecht, eerlijk, brutaal en opgejaagd door geen van de complexen van de diaspora.“

Ferdynand Zweig, die in zijn Israel, the Sword and the Harp uit 1969 schreef, noemde de sabra een “drijvend, extravert type met een verhoogd gevoel van leven en doel … een complete antithese met het model van de getto-jood”.

En het woord vond zijn weg naar de Israëlische populaire cultuur: in 1956 bracht de cartoonist Kariel Gardosh, bekend als Dosh, de sabra tot leven in zijn populaire stripfiguur ‘Srulik‘ (plaatje rechts).

Srulik, getekend in zwart en wit, was een voorbeeld van de kenmerken van de sabra: een pucky figuur met een tembel of een scheve pet, een kaki korte broek en open sandalen, hij had een zelfverzekerde en guitige uitstraling.

De sabra begon aan het eind van de jaren zestig en het begin van de jaren zeventig wat van zijn glans te verliezen, toen de opkomst van een anti-heroïsche middenklasse zijn primaat uitdaagde, stelt Almog.

De spanning tussen deze generaties nam in de jaren tachtig toe met de Libanonoorlog, de vrede met Egypte en de neergang van de kibboets- en arbeidersbeweging. Naarmate de tijd verstreek, werd de sabra gedegradeerd tot een historische figuur in het vormende tijdperk van Israël, minder relevant voor het heden.

Deze trend zet zich door: premier Benjamin Netanyahu, geboren in 1949, is de eerste premier die deel uitmaakt van wat bekend staat als de Dor haMedina – de ‘Statehood Generation’.

Tegenwoordig is meer dan 70 procent van de Joden in de staat Israël daar geboren, en het woord sabra verwijst niet langer naar de generatie van voor 1948, maar naar alle in het land geboren Joden. Het wordt ook minder vaak gebruikt.

“Mensen noemen zichzelf nog steeds sabras, maar meestal alleen als ze met buitenlanders praten“, zegt Yael Adar van de Israëlische reisorganisatie Gems in Israël. Een van haar reisleiders stelt zich graag voor als een zesde generatie sabra. “Het is een bron van grote trots“, zegt ze.

De tzabar, aka sabra naar de stekelige peer cactus
aka de opentia ficuis-indica