Vluchtelingen die hun gastland vooruit hielpen

Uit De Redactie digitaal – Auteur Jos De Greef

Laten we eerlijk zijn: mensen op de vlucht zijn zelden ergens echt welkom. En toch staat de geschiedenis bol van vluchtelingen en immigranten die hun gastland grote diensten bewezen op militair, politiek, economisch en cultureel vlak.

Het is de ironie van de geschiedenis dat de duizenden vluchtelingen die de voorbije dagen vanuit Hongarije via Oostenrijk naar Duitsland trokken, dezelfde weg volgden als 200.000 Hongaarse vluchtelingen in 1956. Die sloegen toen massaal op de vlucht voor de Sovjetinvasie die toen een einde maakte aan een democratisch experiment in Hongarije. Onder die vluchtelingen was de vader van de latere Franse president Nicolas Sarkozy en ene Andras Istvan Grof, wellicht beter bekend als Andrew Grove, in de VS later medestichter van Intel, de grootste producent van computerchips ter wereld en één van de belangrijkste IT-bedrijven in Silicon Valley.

Valt het u overigens op dat dat Silicon Valley vol zit met knappe koppen van elders die daar Amerika geen straat, maar een hele informatiesnelweg voorsprong geven op concurrentie inzake IT. Het gaat onder meer om Sergej Brin (Rusland, Google), Jerry Yang (Taiwan, Yahoo!), Satya Nadella (India, CEO Microsoft). Dat zijn geen vluchtelingen, maar wel economische migranten, “yearning for success“.

De absolute topper daar was Steve Jobs, de man die zijn bedrijf Apple zowel als de hele IT-industrie verschillende keren heruitvond en uitbouwde tot het grootste concern ooit. Jobs werd geboren in de VS, maar zijn biologische vader was een Syrische moslim uit Homs, zijn adoptiemoeder stamde af van Armeense vluchtelingen.

“Go west, young man!”

De VS is het product van Britse, Ierse, Duitse en andere migranten aangetrokken door het motto “Give me your tired, your poor, your huddled masses, yearning to be free“. Sloeg dat aanvankelijk vooral op Europese migranten, dan kleurt de “melting pot” de afgelopen decennia -ook niet zonder horten of stoten- wat meer.

In het rijtje van vluchtelingen die het in de VS ver schopten, staan ook voormalig minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger (geboren als jood in Duitsland) en Marie Jana Korbelova van joods-Tsjechische afkomst, maar u wellicht beter bekend als Madeleine Albright, minister van Buitenlandse Zaken onder president Bill Clinton.

Wetenschap in de VS floreert dankzij mensen zoals Albert Einstein (joods vluchteling uit Duitsland), maar ook de joods-Hongaarse fysicus Leo Szilard, de ontdekker van de principes achter de atoombom en achter kernenergie. De bouwer van de eerste kernreactor en Nobelprijswinnaar in Fysica Enrico Fermi verliet dan weer Italië omdat zijn vrouw Laura joods was en hij boos was over de rassenwetten van Mussolini.

De VS rijgen de Nobelprijzen overigens aan elkaar, maar erg vaak gaat het om mensen met buitenlandse roots die ofwel als vluchteling ofwel als gewone migrant naar Amerika kwamen omdat ze hun dromen daar beter konden waarmaken en er meer durfkapitaal aanwezig is.

Of ga naar den Oost

Van durfkapitaal gesproken, hetzelfde gold voor de Verenigde Provinciën in de 17e eeuw. Ondanks hun sterke lutherse of calvinistische overtuiging boden de Noordelijke Nederlanden toen onderdak aan allerlei mensen die elders wegens hun godsdienst of overtuiging vervolgd werden, niet enkel christenen, maar ook joden.

De “Gouden Eeuw” van Holland en Zeeland en de daarmee verbonden dominantie van de zeeën en kolonisatie werden vooral gefinancierd door kapitaalkrachtige Vlamingen, Walen en Brabanders die de benen namen voor de Spaanse Inquisitie. Nieuw-Amsterdam (of New York) werd in 1624 gesticht door een groep Waalse kolonisten onder Pierre Minuit in Hollandse dienst.

Ook “arme luyden” waren welkom: de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) had immers steeds zeelui en soldaten te weinig om de koloniën in Indonesië te beschermen. Franse protestanten of hugenoten die door Lodewijk XIV vervolgd werden, bevolkten dan weer de Kaapkolonie in Zuid-Afrika en stonden aan de wieg van de succesvolle wijnbouw daar.

Om dezelfde reden verschafte de Pruisische soldaat-koning Frederik II de Grote in de 18e eeuw onderdak aan vervolgden zoals Franse protestanten om zijn dun bevolkt koninkrijk te vullen met bekwame boeren, ambachtslui en -uiteraard- soldaten. Onder meer de filosoof Voltaire was welkom in Berlijn.

“Yearning to be free”

De Verenigde Provinciën en Pruisen waren niet de enige staten in Europa die hun voordeel deden met vluchtelingen en migranten. Vooral lieden met initiatief en ideeën vinden makkelijk hun weg. Zowel Christoffel Columbus als Giovanni Caboto, beiden Italianen uit de 15e eeuw, traden in buitenlandse dienst om westwaarts Amerika te verkennen. Columbus deed dat voor Portugal en Spanje, Cabot (zoals hij de geschiedenis inging) zeilde in 1497 uit met een Engels schip om als eerste Europeaan (na de Vikingen) het Amerikaanse vasteland te ontdekken, net iets voor Columbus overigens.

Zelfs Frankrijk deed er zijn voordeel mee. Eind de 17e eeuw gaf Lodewijk XIV onderdak en bescherming aan de gevluchte Engelse katholiek, de hertog van Berwick. Die werd zelfs “maréchal de France” en was de succesvolste Franse generaal in zijn tijd, nota bene tegenover de Engelsen. Dankzij Berwick zit er nu nog een afstammeling van Lodewijk XIV op een Europese troon, namelijk Felipe VI in Spanje.

De meest succesvolle Franse wetenschapper is wellicht Maria Sklodowska of Marie Curie die haar door Rusland bezette vaderland Polen verliet en als “française” twee Nobelprijzen won, die voor Natuurkunde in 1903 en die voor Scheikunde in 1911.

In hetzelfde spoor zat I
lya Prigogine die als kind met zijn joodse familie het pas communistische Rusland moest verlaten, maar in Brussel professor werd en in 1977 de Nobelprijs voor Chemie voor ons land won. En nu we toch in ons land zijn: zou de heropbouw na de oorlog ook zo snel gebeurd zijn zonder Poolse of Italiaanse en later ook Marokkaanse “gastarbeiders”? En wat zou de Antwerpse diamantsector voorstellen zonder joden of Indiase jaina’s?

We zullen helaas nooit weten wat Aylan Kurdi -de peuter die dood is aangespoeld op de Turkse kust- in zijn mars had.