uit https://doorbraak.be

Beste vrienden,
Laat ik met een citaat beginnen.
Tot u spreekt de Vlaamse Vredesweek, in haar brochure Radicaal Samen #Liefdevol Verzet, bladzijde 3.
‘Heb jij ook het gevoel dat de spanningen in onze samenleving oplopen? Ervaar jij ook een toenemende polarisatie over zoveel uiteenlopende thema’s? Zie jij ook vijandsbeelden opkomen die een bedreiging kunnen vormen voor een vreedzaam samenleven? Ondervind jij dat mensen om je heen maar ook jijzelf steeds vaker in wij-zij-termen denken? Merk je dat anderen –  en jijzelf – sneller naar morele opdelingen grijpen? Dat iemand met een andere mening of levenswijze onwaardig is, ja zelfs slecht en jij goed?’

U merkt dat, om het nu even muzikaal uit te drukken, deze rechtstreekse toespraak tot de lezer crescendo gaat. Het gaat hier om u en mij. U voelt dat wij ergens schuld aan hebben en dat dit iets ‘polarisatie’ heet. We moeten blijkbaar samenzitten en in het openbaar onze schuld (die de schrijver al bewezen acht) bekennen.

Polarisatie is mode. De geijkte uitdrukking luidt dan ook in tijden van polarisatie. In krantencommentaren kan je niet om de wending heen dat iets al dan niet geschiedt ‘in de huidige, gepolariseerde samenleving’. Gie Goris, hoofdredacteur van MO*, die een goede neus heeft voor de kant vanwaar de wind waait, organiseerde zelfs een colloquium onder de ambitieuze titel ‘Europees Forum over rechten en vrijheden in tijden van toenemende polarisering’. Er wordt blijkbaar voetstoots uitgegaan van een polarisatie onder de burgers die sterker is dan ooit. Waarom zou de Vlaamse Vredesweek deze tendens niet volgen? Makkelijk zat.

Eerste vraag: waar komt dit woord vandaan?

Best een raar woord, polarisatie. Het staat voor iets wat we vroeger spanning of conflict noemden. Het verschil bestaat erin dat het conflict geconstateerd wordt, terwijl polarisatie door kwaadwilligen ‘gevoed’ wordt. Het gevolg van polarisatie is oorlog. Beetje onhandig als slogan, dat wel: op de sokkel van de IJzertoren kan je moeilijk in vier talen ‘Nooit meer polarisatie’ schilderen. Er zijn in de geschiedenis heel wat voor de hand liggende voorbeelden van bloedige conflicten tussen ‘polen’ te vinden: de iconoclasten en de iconodoelen in Byzantium, de roden en de witten in Rusland, de noordelijken en de zuidelijken in de Verenigde Staten… En het is dan ook in die polen dat we het moeten gaan zoeken, niet alleen in noord- en zuidpool, maar ook in de positief of negatief geladen polen van een batterij of in de aantrekkende en de afstotende kanten van een magneet.

Hoe meer partizanen, hoe minder onverschilligen.

Zoals gebruikelijk put de sociologie voor de naamgeving van haar verse begrippen uit het allersimpelste jongens-en-wetenschapsniveau van een natuurwetenschap. Het is met polarisatie niet anders. In het elektriciteitssysteem hebben positief geladen deeltjes de neiging om zich aan de plus-kant van een draad of een magnetisch veld te verzamelen, en willen de negatief geladen deeltjes graag allemaal samen naar de min-kant. Toegepast op de politiek betekent dit dat hoe minder het midden bezet wordt, hoe drukker de antithetische polen bevolkt geraken. Of omgekeerd: hoe meer de polen bezet worden door mensen die partij kiezen, hoe minder gemiddelden, gematigden of middelmatigen er kunnen geteld worden. Hoe meer partizanen, hoe minder onverschilligen. De politieke correctheid vandaag omhelst onverschilligen en verwerpt partizanen.

De Vredesweek zou de Vredesweek niet zijn als ze dit niet zou om-formuleren. Ze introduceert namelijk de Liefde in dit politieke debat. Hoe meer mensen er aan beide polen zitten, zegt ze, hoe minder liefdevolle mensen er in het midden te vinden zijn. Om de problemen veroorzaakt door multiculturaliteit en migratie op te lossen hebben we geen polaire partizanen nodig maar liefde, meer specifiek: meer Actieve Geweldloze Liefde, geïnspireerd op het snel uit de gratie vallende Actief Pluralisme. Dat is de slogan waaronder de Vredesweek ook actievoert, want zeg nu zelf: op het seksloze ‘polarisatie’ zal wel niet veel volk afkomen. De polarisatie waarover het wel degelijk gaat wordt dan gemaskeerd door goedmenselijke frasen als ‘Radicaal samen’, ‘Liefdevol verzet’, waarin wij ‘de kaart van de liefde trekken’ en, zoals gezegd, de ‘Actieve Geweldloze Liefde’ beoefenen.

Van het moment dat Pax Christi ons tot Liefde aanmaant, beseffen we dat het in onze zielen de Haat veronderstelt.

Met deze slogan verzet Pax Christi zich niet tegen gewelddadige of passieve liefde, want die komen niet zo vaak voor. Pax Christi heeft het gemunt op de actieve, gewelddadige haat die het in de maatschappij, bij u en mij, meent te ontwaren. Van het moment dat Pax Christi ons tot Liefde aanmaant, beseffen we dat het in onze zielen de Haat veronderstelt.

Tweede vraag: sinds wanneer is het polarisatieverwijt opgedoken?

Sinds wanneer is het dat u en ik in wij-zij-termen denken? Sinds wanneer is het dat wij andere mensen met een andere levenswijze onwaardig vinden en onszelf goed? Kortom, wanneer duikt het polarisatieverwijt op? Wel, het lijkt me duidelijk dat er van polarisatie gesproken wordt zodra niet-politiek-correcte denkbeelden en partijen, die lange tijd onder de knoet van een uitsluitende hegemonie werden gehouden, toch aanslaan bij de brede bevolking, niet alleen in Vlaanderen, maar in heel Europa. Pas dan beginnen tanende linkse bewegingen het te hebben over ‘rechts’ dat ‘polariseert’, lees: de maatschappij verdeelt. Polarisatie geschiedt wanneer ‘rechts’ van iets een politieke zaak heeft gemaakt, een bepaald onderwerp politiseert, dus uiteraard ook migratie, multiculturalisme, moslimbevolking. Polariseren is ook een woord dat het ‘fasciseren’ aflost. Zodra men merkt dat de reductio ad Hitlerum of de Wet van Godwin niet meer aanslaat, grijpt men terug op het neutralere polarisatieverwijt.

Als uitvindsel bevindt zich dit polarisatieverwijt in goed gezelschap. Het is verwant aan het wij-zij-denken, aan de kerktorenmentaliteit, aan het identiteits-tribalisme, en aan het stigmatiseren, stereotyperen en discrimineren van de (geïmmigreerde) Andere. Gezamenlijk vormen deze postmoderne concepten een begrippenbatterij die in stelling wordt gebracht op het moment dat de haring van het links-multiculturalistische wereldbeeld niet meer braadt.

Derde vraag: wat te denken over dit polarisatieverwijt?

Van wie het verschijnsel polarisatie aanklaagt zou men mogen verwachten dat hij of zij als een soort wetenschappelijk observator boven de polen staat. Jammer genoeg voegt Pax Christi aan dat hele magnetische veld nog eens een morele lading toe, zodanig dat het dan zelf een pseudowetenschappelijke deelnemer wordt: geen laborant meer, maar een geoefend mor
alisant. Dit is de rol die Pax Christi en de Vredesweek nu met overgave spelen. Deze polarisatiepredikers staan helemaal niet boven de partijen. Zij behoren zelf tot een der partijdige polen, waar ze zich tegelijkertijd als rechter in dit debat opwerpen.

Daarom is het polarisatieverwijt zowel een frame als een maskerade en een verlakkerij.

Het is ten eerste een frame waarvan de belangrijkste eigenschap is dat het altijd ‘gereframed’ kan worden. Wat je zegt ben je altijd zelf. Het is altijd de tegenstander (in dit geval de argeloze burger) die zich aan polarisatie bezondigt, nooit diegene die het woord uitspreekt (in dit geval een ngo zoals Pax Christi).

Het is ten tweede een maskerade omdat wie het hanteert niet wil zien of toegeven dat er in elke maatschappij en in elke natie conflicten heersen tussen tegenstanders en tegenstrevers die allemaal macht willen verwerven. Naties zijn nu eenmaal zelf niet harmonieus.

Ik herhaal: het polarisatieverwijt dient de vrede niet.

En het is ten derde een verlakkerij omdat het precies de vrede en de harmonie waarnaar het zegt te willen streven niet dient. Ik herhaal: het polarisatieverwijt dient de vrede niet. Het laat de conflictstof ondergronds goren tot een miasma dat vroeg of laat aan de lucht komt en daar ontploft, precies omdat de tegenstellingen niet au serieux worden genomen, maar in een pot zonder ventiel halvelings worden toegedekt. Het polarisatieverwijt dient de lieve vrede slechts voorlopig, en betaalt ze vroeg of laat met oorlog of burgeroorlog.
Dat komt omdat het polarisatieverwijt, ten vierde, vooral de antipolitiek dient. Polarisatie is een begrip dat zegt dat er geen politieke problemen zijn, alleen valse en opgeklopte problemen. Als er geen echte grieven, eisen of verlangens bestaan, kan er al evenmin sprake zijn van politieke doelstellingen die bereikt kunnen worden. Polarisatie is immers een begrip uit de consensustheorie, waar iedereen zich het middenspectrum bevindt en waar nog slechts over technische modaliteiten wordt gediscussieerd en niet over de principes waarop de democratie gebaseerd is, noch over de wegen die we kunnen bewandelen om onze maatschappij, samenleving en gemeenschap in stand te houden.