Moet de burger, als is het voor even en in de geringste mate, zijn geweten overlaten aan de wetgever? Waarom heeft iedereen dan een geweten? Ik vind dat we in de eerste plaats mensen moeten zijn, en pas daarna onderdanen. Het is niet wenselijk evenveel respect voor de wet te koesteren als voor datgene wat goed is. De enige verplichting die ik terecht op mij mag nemen, is altijd dat te doen wat ik juist vind. Het is vaak genoeg gezegd, en terecht, dat een groep geen geweten heeft; maar een groep die bestaat uit gewetensvolle mensen is een groep met een geweten. De wet heeft mensen nooit een greintje rechtvaardiger gemaakt; en zelfs tot het goede geneigde mensen worden door hun eerbied voor de wet dagelijks tot werktuigen van het onrecht gemaakt. Een veel voorkomend gevolg van een onterecht ontzag voor de wet is wat je ziet aan een rij soldaten, kolonel, kapitein, korporaal, gewone soldaten, kruitdragers enzovoort, die tegen hun wil, ja, tegen hun gezond verstand en geweten, in bewonderenswaardige orde over heuvels en door dalen marcheren, waardoor het inderdaad een hele zware mars is die hartkloppingen teweegbrengt. Ze twijfelen er niet aan dat ze bij een afschuwelijke onderneming betrokken zijn; ze zijn allen vredelievend. Maar wat zij ze? Zijn ze werkelijk mensen? Of alleen maar kleine beweegbare forten en magazijnen in dienst van een gewetenloze machthebber?

Een reactie achterlaten