Hirsi Ali: ‘Etnische afkomst, religie of culturele achtergrond dader wel degelijk van groot belang’
Ayaan Hirsi Ali zegt Europese politici de wacht aanINTERVIEW – 01/05/2021 Filip Michiels – Leestijd 14 minuten3
Vijftien jaar nadat Ayaan Hirsi Ali Nederland ontvluchtte, leeft ze in Californië nog altijd onder constante bewaking. Maar ook vanuit de VS toont ze zich een uitermate scherpe en kritische observator van het Europese migratiebeleid. In Prooi, haar nieuwste boek, legt ze een rechtstreeks verband tussen de massale immigratie uit voornamelijk moslimlanden enerzijds en het fors toegenomen geweld tegen vrouwen in heel wat West-Europese landen anderzijds.
Verantwoordelijkheid van de Europese politici
Net geen twintig jaar geleden veroorzaakte het literaire debuut van Ayaan Hirsi Ali grote opschudding in Nederland, waar ze toen al een aantal jaren woonde. In De zoontjesfabriek klaagde ze aan dat vrouwen in haar geboorteland eigenlijk maar één taak hadden: zoveel mogelijk zonen op de wereld zetten. Het boek leverde haar al snel het etiket ‘islamcritica’ op, en dat verbeterde er niet bepaald op toen ze in 2004 met Theo Van Gogh de kortfilm Submission uitbracht. Daarin uitte ze opnieuw zware kritiek op de islam, en meteen na de release hiervan brak de hel los. Enkele dagen later werd Van Gogh op straat in Amsterdam op beestachtige wijze vermoord door een extremistische moslim. Hirsi Ali zelf – die al onder politiebewaking stond – moest onderduiken. Enkele jaren later besloot ze Nederland te verlaten en week ze uit naar de VS. In 2013 werd ze Amerikaans staatsburger, en intussen werkt ze als onderzoekster en publicist aan het Hoover Institution, een denktank verbonden aan Stanford University.
In Prooi, haar nieuwste boek, presenteert ze behoorlijk wat cijfermateriaal over het toenemende geweld versus vrouwen in West-Europa. Volgens de onderzoekster en publiciste met Somalische roots is er een duidelijke link met de recente migratiegolf vanuit hoofdzakelijk Afrika en het Midden-Oosten. Hirsi Ali hekelt ook de in haar ogen verpletterende verantwoordelijkheid van de Europese politici de voorbije decennia. Die zouden, zo vindt ze, veel te weinig de westerse verworvenheden verdedigen, zeker als het over vrouwenrechten gaat. ‘Dit boek gaat over het gigantische falen van het Europese politieke establishment.’
U woont intussen al bijna 15 jaar in de VS, waarom dan een boek dat haast uitsluitend focust op de positie van de vrouw – allochtoon én autochtoon — in West-Europa?
Ayaan Hirsi Ali: ‘Sinds ik uit Nederland wegtrok, ben ik het debat over de rol van de islam in de West-Europese samenleving en over de impact daarvan op de vrouwenrechten altijd blijven volgen. Maar het viel me op dat de berichtgeving daarover altijd heel versnipperd bleef: een stukje hier, een artikel daar. Ik miste een structurele en diepgaander analyse van het probleem, en merkte tegelijk dat die er wellicht ook niet snel zou komen, omdat het onderwerp in West-Europa zelf te gevoelig ligt. Terwijl er natuurlijk wel een overduidelijk patroon is, het gaat helemaal niet om een geïsoleerd geval hier en een losstaand incident daar.’
Doodsbedreigingen
Was het gemakkelijker om dit boek vanuit de VS te schrijven?
‘In sommige opzichten wel, denk ik. Ik hoef nu tenminste niet af te rekenen met boze reacties of nieuwe doodsbedreigingen op straat of op het werk, en mijn huidige positie laat me natuurlijk ook toe om de situatie in Europa ook vanuit een wat ander perspectief te bekijken en om wat meer afstand te nemen.’
Ik herinner me nog een eerder interview met u, intussen haast 20 jaar geleden, in een achterafzaaltje op de Antwerpse boekenbeurs waar u toen opdook met een aantal lijfwachten in uw kielzog. Krijgt u ook in de VS nog altijd politiebescherming?
‘Helaas wel. Ik weet het, het is haast te gek voor woorden, maar er zijn helaas voorbeelden te over die aantonen dat één gestoorde geest volstaat.’
U toont in uw boek – met flink wat hard cijfermateriaal – aan dat het geweld tegenover vrouwen in haast alle Europese landen de voorbije jaren stevig toegenomen is. En u wijst daarvoor met een beschuldigende vinger naar de massale instroom van enkele miljoenen migranten uit voornamelijk moslimlanden, die hier deels ook hun waardenpatroon en een ondermaats respect voor vrouwenrechten introduceerden. Kijkt u vanuit de VS dan toch met enige verbazing naar die evolutie in Europa?
‘Eerder met droefheid dan met verbazing, denk ik. Ook al omdat ik wellicht een gelijkaardig boek had kunnen schrijven over de wijze waarop bijvoorbeeld joodse minderheden of homoseksuelen in Europa almaar vaker in de verdrukking komen. Ik heb voor vrouwen gekozen omdat zij uiteraard de grootste groep vormen, en omdat hun rechten en gelijkwaardige positie in de meeste West-Europese landen toch al flink wat jaren als verworven werden beschouwd. Maar de klok wordt in Europa intussen al jarenlang teruggedraaid, en dus vraag ik me af wat er eigenlijk nog meer moet gebeuren alvorens de Europese politieke leiders eindelijk hun verantwoordelijkheid zullen durven opnemen.’
‘Kijk naar wat er momenteel in Frankrijk gebeurt: opiniepeilingen geven aan dat Marine Le Pen vandaag een stevige kans zou maken om de presidentsverkiezingen te winnen. Is dit dan het signaal dat mainstream-politici eindelijk de ogen kan openen, en hen doen beseffen dat ze het gevoelige thema integratie niet langer kunnen negeren en laten rotten? Ik zie hoopvolle signalen in landen zoals Denemarken en Oostenrijk, waar er op dat vlak politiek wél een en ander beweegt, maar ook in België, Duitsland of Nederland zouden politieke leiders moeten beseffen dat migratie en integratie thema’s zijn die nooit meer zullen verdwijnen. Hoe langer je ze doodzwijgt, hoe erger de situatie wordt.’
Situatie is verergerd
U stelt vast dat er onder meer in Nederland – dertig jaar nadat u daar zelf vanuit Somalië aankwam – eigenlijk heel weinig veranderd is. In achterstandswijken leven vrouwen in exact dezelfde achtergestelde rol als enkele decennia geleden, en in zekere zin lijken vele steden in Europa zich eerder aan te passen aan de omgang, cultuur en sociale waarden uit Afrika of het Midden-Oosten dan omgekeerd. Hoe verklaart u nu dat migrantenvrouwen die hier al tientallen jaren wonen niet vaker zelf in opstand komen tegen hun lot? Ook zij stellen toch met eigen ogen vast dat vrouwen hier een heel andere maatschappelijke positie innemen?
‘Eigenlijk is de situatie nog dramatischer: toen ik dertig jaar terug in Nederland aankwam, was de positie van de vrouwen daar een stuk beter dan vandaag. Zowel voor de autochtone als voor de allochtone vrouwen is de situatie een stuk verslechterd. Toen je enkele decennia geleden als vrouw uit Marokko, Somalië of Irak in Nederland belandde, was het nog realistisch te denken dat je enkele jaren later sociaal zou opklimmen en naar een andere buurt zou verhuizen.’
‘Anno 2021 is de sociale controle in de wijken waar migranten traditioneel terechtkomen zo verstikkend geworden dat dit haast onmogelijk geworden is. In enkele decennia is er in haast alle grote West-Europese steden een uitermate efficiënte islamistische structuur gegroeid, waardoor het zeker voor vrouwen haast onmogelijk geworden is om uit dat milieu te ontsnappen zonder het slachtoffer te worden van bedreigingen of geweld. Iedereen houdt er iedereen in de gaten, en die buurten worden almaar groter. Het enig mogelijke antwoord daarop is gentrificatie, waarbij de overheid een actief beleid voert om zo’n wijken op te waarderen en ze zo ook aantrekkelijk te maken voor andere bevolkingsgroepen. Enkel zo kan je het islamistische separatisme doorbreken, maar helaas ontbreekt de politieke wil daartoe in de meeste West-Europese landen.’
U wijst met een beschuldigende vinger naar de Europese politiek, maar ook in de VS heeft men decennialang dezelfde fout gemaakt met de zwarte bevolking, met de intussen bekende gevolgen?
‘Dat klopt helemaal, en net hierdoor wordt het huidige falen van de Europese politiek nog pijnlijker. Ze hadden kunnen leren van de mislukkingen in de VS. Toen ik rond 2003 nog actief was in de Nederlandse politiek maakte de term spreidingsbeleid daar opgang, maar in de praktijk is daar nooit deftig werk van gemaakt. Twintig jaar later moet Europa afrekenen met een generatie allochtone jongeren die geboren werden en opgroeiden in Europese getto’s. Ze hebben de Nederlandse, Belgische of Duitse nationaliteit, ze spreken doorgaans ook de taal, maar hun hele denken en handelen worden gestuurd en gedetermineerd door wat er leeft en gebeurt in Marokko, Turkije of andere landen. Het Europese politieke establishment kon dit zien aankomen, maar heeft nooit de moed gehad om er een beleid op te enten.’
Laks beleid
Hoe legt u dit nu uit, zeker als het over centrumrechts gaat? Linkse politici zagen in de allochtone bevolking wellicht nog een veelbelovend nieuw electoraat, maar dat excuus heeft rechts nooit gehad?
‘Centrumrechts was er de voorbije jaren als de dood voor om in de extreemrechtse hoek te worden geplaatst. Bovendien maakte hun klassieke electoraat zich lange tijd ook amper zorgen om wat er in die getto’s gebeurde, het had daar zelf doorgaans weinig of geen last van. Dit begin nu stilaan te veranderen, omdat na de allochtone nu ook autochtone vrouwen steeds vaker af te rekenen krijgen met de negatieve impact van het waardenpatroon en vrouwenbeeld dat we mee importeren met de komst van vluchtelingen uit vaak zeer archaïsche maatschappijen. Ik heb in heel wat Europese landen onderzoek gedaan naar de evolutie van het geweld tegenover vrouwen, en daaruit blijkt bijvoorbeeld overduidelijk dat de agressie ook in steeds meer middenklasse-buurten in Europese steden fors is toegenomen.’
‘Het probleem komt dus steeds dichterbij, waardoor ook klassiek rechts niet langer de kop in het zand kan steken. Maar ook centrumlinks zit intussen met een groot probleem: hun klassieke arbeiderselectoraat – dat als eerste af te rekenen kregen met de negatieve gevolgen van het te lakse immigratie- en integratiebeleid – maakte massaal de oversteek naar populistische partijen. En dus vallen ook ter linkerzijde de schellen nu stilaan van de ogen. Twintig jaar geleden besloten de centrumpartijen om het probleem dood te zwijgen, vanuit het idee dat ze anders extreemrechts nog meer wind in de zeilen gaven. Intussen weten we wel beter: deze aanpak heeft net heel contraproductief heeft gewerkt.’
U beschrijft in uw boek hoe almaar meer vrouwen in West-Europa, nadat ze lastiggevallen of verkracht werden, op een muur van onbegrip, politieke correctheid of zelfs regelrechte onwil binnen de politie botsen. Tegelijk bleek het vaak ook bijzonder lastig om cijfers en feitelijke gegevens over het groeiende geweld tegenover vrouwen te verzamelen. U pleit er nu resoluut voor om misdaadcijfers op te splitsen naar etnische achtergrond van de daders. Zal dit de maatschappelijke polarisatie niet net nog verder aanwakkeren?
‘Om een probleem op te lossen, moet je het eerst terdege begrijpen. We weten intussen dat het falende integratiebeleid een belangrijke culturele component in zich draagt. Als we die component beter willen begrijpen, moeten we ook de moed hebben alle relevante data te verzamelen. En factoren zoals de etnische afkomst, de religie of de specifieke culturele achtergrond van een dader zijn daarbij wel degelijk van groot belang. Als we willen uitvissen hoe het komt dat migranten uit Irak of Somalië zich lastiger integreren dan vluchtelingen uit Turkije of Syrië, dan moeten we ook meer weten over de specifieke context en achtergrond die daarbij een rol spelen. Enkel als we over voldoende data beschikken, zullen we ook in staat zijn om een echt goed onderbouwd en succesvol integratiemodel uit te tekenen.’
Streng islamitisch waardenpatroon
Het groeiende belang van de islam in heel wat West-Europese landen is voor u een van de belangrijkste verklaringen voor het toenemende geweld tegen vrouwen in die landen: kan u dit ook hardmaken? Wellicht spelen ook het algemene vrouwbeeld, de opvoeding of de bredere culturele achtergrond van heel wat migranten een bepalende rol in hun omgang met vrouwen hier?
‘Ik sta heus niet alleen met die conclusie. Ook de Nederlandse onderzoeker Ruud Koopmans bijvoorbeeld komt in zijn boek tot dezelfde conclusie. Je kan er nu eenmaal niet omheen dat de rechtspraktijk en de sociale omgang met vrouwen in de meeste landen vanwaar er de voorbije jaren massale migratiegolven richting Europa op gang kwamen ook al eeuwenlang op de islam gebaseerd zijn.’
‘En natuurlijk speelt ook opvoeding een grote rol, maar als iemand 20 jaar lang opgevoed is vanuit een streng-islamitische waardenpatroon, dan kleurt dit heel sterk zijn vrouwbeeld. Daarnaast is het ook zo dat in heel wat van de landen van herkomst – denk aan Syrië of een aantal Afrikaanse landen – het gebruik van geweld tegen vrouwen min of meer de norm geworden is. Het is dus een mix van factoren, maar hoe lang kunnen we nog blind blijven voor de rol van de islam als een van de allerbelangrijkste triggers?’
U schrijft dat er, sinds de grote immigratiegolf van 2015, zowat drie miljoen migranten illegaal Europa zijn binnengekomen. Dat gaat over flink wat mensen, maar eigenlijk vervalt die stroom haast in het niets in vergelijking met de migratiegolf die we hier in de jaren zeventig en tachtig te verwerken kregen. Waarom loopt het dan vandaag toch zo moeizaam?
‘Ik zie meerdere verklaringen. Tijdens de eerste migratiegolf gingen we er nog min of meer van uit dat het echt “gastarbeiders” waren: ze kwamen om te werken, en zouden op een dag ook weer vertrekken. Intussen weten we dat die migranten toch vooral willen blijven. Daar komt nog bij dat heel wat migranten – en hun kinderen – uit die eerste golf nooit echt goed geïntegreerd zijn geraakt. Nu komt daar een tweede golf bovenop die regelrecht in de al bestaande getto’s belandt, en die dus nog veel minder de noodzaak voelt om zich te integreren.’
‘Last but not least was hier in de jaren zeventig nog helemaal geen sprake van een goed uitgebouwde islamistische infrastructuur: moskeeën, scholen, internetpropaganda, noem maar op. Zij dragen nu volop bij tot de verspreiding van één centrale boodschap aan al die nieuwkomers: integreer je niet, blijf je geloof trouw en verwerp de waarden en wetten van de ongelovigen. Toen ik dit probleem twintig jaar geleden binnen de Nederlandse politiek aankaartte, kreeg ik haast overal te horen: heb wat geduld, het is enkel maar een kwestie van tijd. Welnu, vandaag weten we dat dit een kolossale vergissing was. En de push-factoren vanuit Afrika of het Midden-Oosten hebben enkel maar aan belang gewonnen. Gaande van een catastrofale economische situatie over de klimaatverandering tot falende staten.’
Integratie of assimilatie?
U bent zelf een patriarchale Afrikaanse samenleving ontvlucht om eerst in Europa en nu in de VS een succesvol nieuw leven op te bouwen. Bent u dan niet heel slecht geplaatst om andere gelukszoekers die droom te ontzeggen?
‘Dat klopt, en ik neem die mensen dan ook helemaal niets kwalijk. Ik zeg alleen maar dat Europa vandaag – op het asielbeleid na – eigenlijk géén migratiebeleid heeft. En gezien de enorme hoeveelheden vluchtelingen die de komende jaren wellicht naar Europa willen afzakken, moeten jullie nu werk maken van zo’n migratie- én integratiebeleid. En persoonlijk denk ik dat het beter is om daarbij economische criteria te hanteren, en behoorlijk selectief te zijn in de migratie die je wil toestaan. Het is immers ronduit belachelijk te denken dat een klein continent zoals Europa de verenigde problemen van Afrika, het Midden-Oosten en Zuid-Azië kan oplossen.’
U gaat zelfs nog een stap verder en zegt luidop dat integratie niet volstaat, en dat we nieuwkomers echt moeten assimileren?
‘Juist, en dat is helemaal niet zo onwerkbaar als het vanuit politiek correcte hoek doorgaans wordt voorgesteld. Een maatschappij heeft perfect het recht om de normen, verwachtingen en eisen duidelijk te maken die ze stelt aan migranten die hier een nieuw leven willen opbouwen. Het is net de onduidelijke en bange aanpak van de voorbije decennia die nu voor zoveel verwarring en ellende zorgt.’
Ayaan Hirsi Ali’s Prooi is verkrijgbaar in de online boekhandel van Doorbraak.