Tekst van mijn voordracht gehouden tijdens de bijeenkomst van onze Bekkevoortse voetbalploeg die kampioen speelde in 1971 en 1972. We zijn een halve eeuw ouder, de meesten grijzer, maar weinigen wijzer geworden, blijvend jongens.

Beste vrienden,

Er werd me gevraagd om hier voor jullie de jaren ‘70 even in beeld te brengen. Dat is een hele tijd geleden, zoals ook die twee kampioenstitels, 50 jaar is niet niks, we zijn een halve eeuw verder, herinneringen slijten. Wat ik er nog van weet is zelfs een beetje ondergesneeuwd door de dikke pinten bier die ik toen nog dronk. Vrijheid, blijheid en puberteit, we kwamen uit de vrolijke en vaak losbandige sixties, met seks, drugs en rock’n roll. Alcohol hoorde bij onze sociale cultuur zoals erotiek en muziek. Ik ben meer een kind van de jaren ‘60 dan een product van de jaren ‘70. Ik ervaarde dat nieuwe decennium zelfs als een abrupt gegeven, een sociologisch knooppunt. Ik verklaar me nader met volgende anekdote.

Ik zie de situatie nog zo voor mij, als in een film, twee jongens van 16, mijn maatje Patrick ‘Rik’ en ik zitten tegen de voorgevel van ons huis in Waanrode. Wij bespreken in onze drukke puberernst het leven, we missen opeens iets, dat stellen we allebei vast, wat zou het kunnen zijn, wat hangt er sinds kort in de lucht dat ons niet bevalt en nogal triest maakt? Er gaat ons tegelijk een licht op, de sixties zijn voorbij, het is 1970. Een flitsende conclusie van twee piepjonge onderzoekers van de tijdsgeest, het goed gevoel dat ons ontglipte, de magie en mythe van de jaren ‘60.

De aanhef van die jaren ’70 was dus bijna bruusk en brutaal, hield meteen een kentering in, een antwoord op de ongebreidelde welvaartmaatschappij zoals die zich in de jaren ‘60 had aangediend. De uitwassen van het niet te stuiten consumentisme werden in vraag gesteld. Sociale wantoestanden en ongelijkheid werden aangeklaagd, feminisme en milieuactivisme staken de kop op, er ontstonden derde- en vierde-wereldbewegingen, diversiteit en individualisme waren de nieuwe sleutelbegrippen. De speeltijd van de sixties was definitief voorbij. Toch was het geen zwart-wit schets, er was kleur te koop in de jaren ’70: bruin, paars en oranje waren de modetinten.

Disco, punk en massatoerisme deden hun intrede, naast veel glamour en glitter, maar ook de oliecrisis sloeg toe, inclusief de autoloze zondagen, van november 1973 tot januari 1974. Voor het eerst bleek de macht van de media. Oorlogsgruwel en terrorisme kwamen bijna dagelijks via de kleurentelevisie de huiskamer binnen en dat zorgde voor beroering.

De samenleving was niet langer eensgezind. Mensen met uiteenlopende meningen, visies en levensstijlen leefden naast en met of tegen mekaar. Zelfexpressie en het uiten van de eigen identiteit werden belangrijk. Opvoeding en onderwijs, huwelijk of samenwonen, kledingstijl en het inrichten van het huis werden individuele en zeer bewuste keuzes.

We droegen kleurrijke poncho’s, broeken met olifantenpijpen, wollen maxitruien, gewaagde plateauzolen: de mode was flamboyant en extravagant. Kledij werd een middel om de eigen identiteit uit te drukken. De outfits hingen vaak samen met een muziekgenre en levensstijl. Het straatbeeld werd gekleurd door zowel blitse discodiva’s, nonchalante punkers als flowerpowerhippies. Brillen waren in, bij voorkeur grote en opvallende monturen. De meisjes kleedden zich in hotpants met nauw aansluitende kuitlaarsjes. Ook de jongens droegen strakke en korte truitjes, uniseks en androgyne looks waren vanzelfsprekend, nergens gendergekte. Als het kriebelde in ons broek konden we terecht bij ons zelf of bij een gedienstig lief, of in de gazettenwinkel, want daar lagen de eerste seksboekskes. Soms waren ze gecensureerd door de zedenpolitie, met zwarte balkjes over de expliciet biologische zones. Erg toch van dat schamele zakgeld, zeker dat van mijn destijdse kameraad uit Bekkevoort. Hij was vrij verlegen, dus deed ik de maandelijkse boodschap voor hem.

Ik leg het uit met een anekdote…

De prille Vlaamse voorloper van de Amerikaanse Playboy en Penthouse was De Lach, ja zo heette dat blootblad, het stond vol met borsten en bosjes. Vanaf 1970 had je die ganse opeenvolgende reeks genummerd volgens de jaartallen, Lach 70, Lach 71, Lach 72 enz. Mijn kameraad uit Bekkevoort, hij was lokaal beroemd als anti-voetballer, stuurde mij de krantenwinkel binnen met 100 frank, ik kwam buiten met de naakte buit. Dat was lachen en vooral genieten met die prille erotiek, dat vond ook zijn sympathieke pa, tot zijn ma de blote madammen ontdekte, toen was het gedaan met lachen. Mijn kameraad vond vlug ander gerief, een warm lief!

Straks volgt er nog meer seks, maar nu terug even serieus, want het nieuwe tijdperk sloofde zich uit in ernstige zaken. In veel woonkamers prijkte een spreuk van de Bond zonder Naam, deze slogans tegen maatschappelijke verzuring vormden een aanzet tot sociaal contact en respect. Progressieve gelovigen gaven de kerk een nieuw imago. De mis werd voortaan in de volkstaal gedaan. In de rockopera Jesus Christ Superstar werd Jezus voorgesteld als een langharige revolutionaire hippie.

Op onze slaapkamer stond er plots een platendraaier. Geleidelijk aan werden muziekcassettes populair.
Op zaterdagnamiddag namen we onze favoriete hits op tijdens de BRT Top 30. De film Saturday Night Fever veroorzaakte een enorme boom voor de disco. Glitter, een draaiende discobal, kleurrijke pakjes en vooral de swingende discomuziek van de Bee Gees veroverden de dansvloer. Donna Summer werd dé Disco Queen.

In vogelvlucht geef ik een streepje buitenland: het einde van de oorlog in Vietnam, de Chinese dictator Mao sterft in 1976 en met hem zijn Culturele Revolutie, een misplaatste omschrijving voor de Holocaust op zijn eigen volk. In Zuid-Europa komt een democratische ontwikkeling tot stand, Portugal en Griekenland verjagen hun dictators in 1974, Spanje in 1975.

De gruwel van het terrorisme greep om zich heen en werd in extreem-linkse kringen als strijdmiddel geaccepteerd. Er was openlijk sympathie voor de Rote Armee Fraktion in Duitsland en voor de Rode Brigades in Italië, emmers vol bloed aan hun moordende handen, maar razend populair aan onze universiteiten en bij de communistische partijtjes. Er vonden talrijke vliegtuigkapingen plaats, vooral door de strijders van de PLO, de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie. Tijdens de Olympische Spelen van 1972 in Munchen werden 11 Israëlische atleten koelbloedig afgemaakt door diezelfde Palestijnse terroristen, de Spelen gingen gewoon door.

We landen terug in België. Begin jaren ‘70 was de legendarische Gaston Eyskens onze premier, voetbalclub Standard speelde drie keer na mekaar kampioen en Eddy Merckx was bezig aan zijn vijfvoudige zegereeks in de Tour.
Er werd begonnen met de bouw van de kerncentrales in Tihange en Doel. Ze staan er nog altijd, toch. In 1976 werd de Brusselse metro in gebruik genomen. Ik houd hier even halt bij dat jaar met de zwoelste aller zomers.
Nam de klimaatopwarming toen een versnelde aanvang? Even meegeven dat de Club van Rome, een elitair groepje bollebozen, drie jaar voordien al alarmerend had gewaarschuwd voor het opraken van de fossiele brandstoffen, het einde van de wereld leek nabij. Maar, we zijn er nog altijd, bijna allemaal… misschien het moment om het te hebben over iemand die heenging, onze overleden vriend Roger, beter bekend als Sam (*).

Raar, maar ik noemde Sam altijd bij zijn echte voornaam, Roger, alsof ik schroom had om hem bij zijn roepnaam aan te spreken. Hij was mijn vaste maatje in de defensie van onze ploeg, de laatste man zoals dat technisch heette, ik fungeerde op de plaats net voor hem, hij stuurde mij aan, ik denk dat wij een perfect complementair duo waren, ook qua karakter. We gingen ook samen op stap in de dancings van de streek. Op zekere zaterdagavond kwamen wij mekaar tegen, met alle twee net hetzelfde hemdje aan, diezelfde namiddag gekocht in dezelfde boetiek in Diest, de voorspelbare kleuren waren een mix van geel-bruin en paars-oranje. Consternatie en lachen geblazen.
Later op de avond vielen we nog op hetzelfde meisje, ik liet mijn kameraad de eer, hij was ook hier de spelverdeler, ik respecteerde dat. Dat ging evenwel fout met die glittergriet, Roger mispakte zich, katje in een zak, hij verloor zelfs indirect zijn vaste job door haar, catastrofe in zijn toen reeds turbulente leven. Roger herpakte zich, hij vond een andere blitse geliefde, en nog ééntje, hij verkeerde opeens met twee meiskes tegelijkertijd, hij pendelede van de één naar de ander, de stress zette hij aan de kant, naast zijn gezond verstand, voorrang aan de libido. Ik weet hoe dat afgelopen is, hij riep nog mijn hulp in om hem te depanneren bij de één als hij bij de ander was. Ach Roger, je leven was zo complex door de onrust die in je huisde, daar had je niet zelf voor gekozen, dat was gewoon de pech bij je aanleg.

Een bedenking, zou de psychologie onze vriend kunnen gered hebben?
Het was de wetenschap die in de jaren ‘70 hoge toppen scheerde, met onder meer de sensitivity training, een groepsproces waarin de patiënten of participanten werden aangemoedigd om hun gevoelens in de groep te gooien. Als ik mij een grapje mag permitteren: ik denk dat ze onze Sam als eerste uit de groep zouden gegooid hebben.

Te samen met de experimentele psychologie waren de soft en de hard drugs in volle opmars. Het gebruik van wiet viel misschien nog te verschonen, maar bedenkelijker: heroïne bleek even populair als dodelijk. Tegelijk hadden jonge en progressieve mensen belangstelling voor alternatieve geneeswijzen en gezonde voeding. Zo bracht de Zwitser Alfred Vogel behalve vele plantenextracten ook muesli op de markt. Het vegetarisme volgde dra overal.

De overgang van het industriële tijdperk naar het informatietijdperk nam een aanvang. Gegevens werden gedigitaliseerd en netwerken aangelegd. In 1977 introduceerde Apple de eerste succesvolle PC met een monitor en een toetsenbord. Een nieuwe hoogtechnologische wereld van computers was geboren. Daarbij verbleken andere trends zoals de versieringen met macramé in de huiskamers, de gehaakte visnetten en de platte zitzakken.

Ik had u nog een vlugge portie seks beloofd. Het betreft een eerder prettige vorm van… openbare zedenschennis. Uniek in die jaren ’70 waren de streakers. Jonge mensen die ongevraagd en vooral ongekleed voorbij renden op een sportveld. Het was een vaste hit in die jaren. Succes bij het publiek gegarandeerd. Nu komt de primeur. Het gebeuren vond ook plaats op het voetbalveld van Bekkevoort. Ik ga tegelijk ijlings op de rem staan, want het is een geheim dat al een halve eeuw standhoudt. Ik wil de vrouwen hier niet verontrusten, geen huwelijken kapot maken. Wat niet weet, niet deert. Het geschiedde bij volle maan, de nacht lachte van plezier om zoveel branie van een paar jonge gasten. Er waren drie man en een paardenkop aanwezig, gewapend met één fles sterke drank. Ik heb het verhaal uit de eerste hand. Ik zal graag uw vragen niet beantwoorden, hier stopt mijn betoog. Want voor dat ge het weet, komen er vodden van.

Toch wil ik eindigen op een vrolijke noot: in de seventies mochten we nog ongestraft met de billen bloot. Erotiek was nog niet politiek incorrect. We kenden minder taboes en riepen niet om de haverklap op ons moeder. In deze geest van vrijheid wil ik graag dit feest meebeleven. Ik dank u allen.

(*) kameraad Sam ging van ons heen in 2003, het was zijn eigen beslissing.