Terreurgroep Hamas: oorsprong, ideologie en werking

Israël heeft onlangs een 11-daagse militaire campagne in Gaza beëindigd. Tegen wie vocht het?

Het conflict, dat vorige week begon en donderdag van de ene op de andere dag eindigde met een staakt-het-vuren, was niet precies tussen Israël en een ander land. Integendeel, voor de vierde keer sinds 2008 was Israël verwikkeld in een felle strijd met Hamas, de militante islamistische terreurgroep die de Gazastrook controleert.

Is Hamas een leger? Een overheid? Een terroristische organisatie? Het antwoord is: al het bovenstaande. 

Al meer dan drie decennia heeft Hamas donquichotachtige oorlogen gevoerd om Israël te vernietigen, eerst door middel van zelfmoordaanslagen en later door spervuren van raketten uit Gaza, waarover Hamas al meer dan een decennium regeert. 

In de afgelopen jaren heeft het laten doorschemeren open te staan ​​voor een langdurige wapenstilstand met Israël, wat (uiteraard) nog niet is gebeurd.

Dit is wat u moet weten over Hamas.

Hamas is een islamistische terreurgroep die de facto een regering is geworden. 

Hamas, een Arabisch acroniem voor Islamic Resistance Movement, werd opgericht in 1987, aan het begin van de eerste Palestijnse intifada of opstand tegen Israël. De intifada was een opstand onder leiding van de basis, en in die tijd was de leidende georganiseerde Palestijnse beweging, de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO), seculier.

Hamas werd opgericht als een religieus moslimalternatief. Het is een uitloper van de Egyptische Moslimbroederschap, een islamistische organisatie, in de Palestijnse samenleving. Net als de PLO voerde Hamas gewelddadige aanvallen uit op Israël. Maar in tegenstelling tot de PLO, probeerde het een theocratische islamitische Palestijnse staat te vestigen in wat nu Israël, de Westelijke Jordaanoever en Gaza is. Na de oprichting richtte Hamas een netwerk van liefdadigheidsinstellingen en sociale diensten op in Palestijnse steden, dat volgers aantrok.

Toen de PLO in 1993 een vredesakkoord met Israël ondertekende, verwierp Hamas de overeenkomst en beloofde de aanvallen op Israël voort te zetten. In de daaropvolgende jaren pleegde Hamas een reeks terreuraanslagen in Israël, waarbij bussen, winkelcentra en andere doelen werden gebombardeerd.

Vier Hamas-aanvallen in een tijdsbestek van 10 dagen in 1996 zouden de Israëlische verkiezingen van dat jaar hebben overgeheveld naar Benjamin Netanyahu, die had beloofd het Israëlisch-Palestijnse vredesproces te vertragen. Tijdens de tweede intifada in de vroege jaren 2000 voerde Hamas enkele van de dodelijkste zelfmoordaanslagen uit, waaronder aanvallen op een club in Tel Aviv en een overvol hotel tijdens het Pascha.

In 2005 trok Israël zijn kolonisten en troepen terug uit de Gazastrook, die Israël in 1967 vanuit Egypte had veroverd. Israël droeg de controle over Gaza af aan de Palestijnse Autoriteit, een voorlopige Palestijnse regering. Maar het jaar daarop won Hamas Palestijnse parlementsverkiezingen.

In 2007 verdreef het de rivaliserende Palestijnse Fatah-partij met geweld uit Gaza en nam het de volledige controle over in een effectieve militaire staatsgreep. Sindsdien heeft Hamas de facto een autoritaire regering geleid in Gaza, terwijl Fatah de Palestijnse gebieden op de Westelijke Jordaanoever leidt. Er zijn al meer dan tien jaar geen Palestijnse nationale verkiezingen geweest.

Het zelfverklaarde doel van Hamas is om Israël te vernietigen – hoewel het ook onderhandelt met Israël. 

Al bijna drie decennia onderhandelen Palestijnen en Israëli’s met tussenpozen voor vrede. Maar niet Hamas.

In zijn handvest van 1988 belooft Hamas Israël te vernietigen, “de vlag van Allah over elke centimeter van Palestina te heffen” en de “zionistische indringers” te verslaan. Het verklaart dat “vreedzame oplossingen en internationale conferenties in strijd zijn met” zijn principes. Het handvest staat vol met antisemitische uitspraken over zionisten die mondiale oorlogen, financiën en media beheersen, en het ziet uit naar een dag waarop moslims de joden vermoorden.

Hamas heeft die ideologie gevolgd door zelfmoordaanslagen, ontvoeringen en, in de afgelopen jaren, raketaanvallen op Israël. Maar er is druk om te veranderen. Aangezien Hamas een gebied heeft bestuurd waarvan de grenzen grotendeels door Israël worden gecontroleerd, moesten het land en de Joodse staat indirect met elkaar in contact komen. Na gevechten bereiken de twee partijen nu een staakt-het-vuren via indirecte onderhandelingen en Israël maakt geld over aan Hamas om zijn regering te financieren.

In 2017 bracht Hamas een nieuwe verklaring uit met principes die mogelijk bedoeld waren om een ​​opening te creëren voor een manier om naast Israël te bestaan. Hoewel het document nog steeds eerdere Israëlisch-Palestijnse overeenkomsten verwerpt en “elk alternatief verwerpt voor de volledige en volledige bevrijding van Palestina, van de rivier tot de zee”, zegt het ook dat de oprichting van een Palestijnse staat op de Westelijke Jordaanoever en Gaza een “Formule van nationale consensus.”

Het document van 2017 probeert Hamas ook te distantiëren van het antisemitisme van het handvest van 1988. Er staat: “Hamas voert geen strijd tegen de Joden omdat ze Joods zijn”, maar bestrijdt eerder “de zionisten die Palestina bezetten”.

Hamas heeft twee decennia lang raketten afgevuurd op Israëlische steden en heeft herhaaldelijk oorlogen gevoerd met Israël. 

Sinds 2001 gebruikt Hamas Gaza om raketten af ​​te vuren op Israëlische steden. Kleinere Palestijnse groepen , zoals de Islamitische Jihad, vuren ook raketten af ​​op Israël vanuit Gaza.

Toen Hamas in 2007 de controle over Gaza overnam, verhoogde het zijn raketbeschietingen. Toen Hamas weigerde geweld af te wijzen en de Israëlisch-Palestijnse vredesakkoorden te erkennen, erkende Israël zijn regering in Gaza niet en lanceerde het een blokkade van Gaza die al 14 jaar voortduurt, waarin humanitaire goederen zoals voedsel en medicijnen zijn toegestaan.

Israël heeft herhaaldelijk met Hamas gevochten vanwege de raketbeschietingen, waarbij grote conflicten werden bestreden in 2008-09, 2012, 2014 en deze maand. Het conflict van 2014, bekend als de Gaza-oorlog, was bijzonder lang en intens en omvatte ook een Israëlische grondinvasie in Gaza. In dat conflict kwamen meer dan 2100 Palestijnen en 70 Israëli’s om het leven. In het huidige conflict zijn meer dan 200 Palestijnen en 12 Israëli’s omgekomen. Het aantal Israëlische slachtoffers is laag, gedeeltelijk vanwege het Israëlische raketafweersysteem, de Iron Dome , dat raketten van Hamas onderschept.

De internationale gemeenschap, inclusief Israël, heeft Hamas lang veroordeeld voor het lukraak afvuren van raketten op de Israëlische burgerbevolking. Ter verdediging van zijn bombardementen op dichtbevolkte gebieden van Gaza, en het hoge aantal slachtoffers dat daarop volgt, beschuldigt Israël Hamas ervan doelbewust zijn raketten af ​​te vuren vanuit drukke burgergebieden, op Israëlische burgers – iets wat Israël  een “dubbele oorlogsmisdaad” noemt .

Een rapport van de Verenigde Naties na de Gaza-oorlog van 2014 gaf enige geloofwaardigheid aan de beschuldigingen van Israël. Het rapport, dat Israël ook beschuldigt van schending van het internationaal recht, zei dat Hamas regelmatig vuurde vanuit civiele gebieden en dat “het niet lijkt alsof dit gedrag gewoon een gevolg was van het normale verloop van militaire operaties”, wat een schending zou zijn van internationale wet.

Hamas concurreert met de seculiere Fatah-partij om de macht onder Palestijnen. 

Hoewel het conflict van Hamas met Israël de meeste aandacht krijgt, kent het ook nog een andere felle rivaliteit – met Fatah, de relatief gematigde, seculiere partij die met Israël onderhandelt en gedeeltelijk de Palestijnse gebieden van de Westelijke Jordaanoever bestuurt. Fatah is aangesloten bij de PLO, die onderhandelde over het vredesakkoord van 1993 met Israël.

Sinds 2007, toen Hamas en Fatah gewelddadig met elkaar botsten op de Westelijke Jordaanoever, hebben de twee partijen mislukte pogingen ondernomen om een ​​eenheidsregering te creëren die gezamenlijk zou regeren op de Westelijke Jordaanoever en Gaza. Dat is nog niet gebeurd en de twee partijen strijden nog steeds om invloed en macht.

Al meer dan een decennium, en voor het laatst vorige maand, heeft de Palestijnse president Mahmoud Abbas van Fatah de opeenvolgende Palestijnse verkiezingen gedeeltelijk uitgesteld vanwege de angst dat Hamas zou kunnen winnen. In een recent onderzoek onder Palestijnen, dat voorafgaand aan de gevechten werd gehouden, zei 43% dat ze op Fatah zouden stemmen en 30% op Hamas. In Gaza bleek uit de peiling dat Hamas iets populairder was dan Fatah.

Voorlopig behoudt Hamas de volledige controle over Gaza, waar het een dictatoriale regering leidt met weinig burgerrechten.

Freedom House, dat meet hoe vrij landen wereldwijd zijn, zegt dat Hamas een “de facto eenpartijstaat” leidt zonder vrije pers en met een “repressieve omgeving”, in het bijzonder voor mensen die LGBTQ zijn. De groep zei dat de regering van Hamas, gecombineerd met de Israëlische en Egyptische controle over de grenzen van Gaza, betekende dat de “politieke rechten en burgerlijke vrijheden van de inwoners van de Gazastrook ernstig worden beperkt”.