Een veel ernstiger vraagstuk betrof de wonderbaarlijke vaststelling dat een libertair die flirtte met het anarchisme, een samenleving in gedachten had die flirtte met het totalitarisme. De verwoede individualist Rousseau eindigt als een tiran die zich verschuilt achter de algemene wil: ‘Wie weigert te gehoorzamen aan de algemene wil, zal er door de samenleving toe verplicht worden: wat niets anders wil zeggen dan dat men hem zal dwingen om vrij te zijn’.
Dit ‘dwingen om vrij te zijn’ heeft sloten inkt doen vloeien. In Rusland, Duitsland, China, Cambodja en op nog andere plaatsen opende dit soort denken de weg naar een bijzonder onaantrekkelijke toekomst. Een hoogst merkwaardige scheikunde is dit, waarbij passie voor de vrijheid eindigt in de aanvaarding van de dictatuur. Rousseau is er niet vreemd aan.