De nieuwe wereldheersers: het tijdperk van globalisering én digitalisering

uit Knack van 22 april 2015 – door Thomas SCHULZ  – deel 3

Sebastian Thrun: de ingenieur van Google X

Geen ander bedrijf heeft zo veel projecten ontwikkeld die een symbool werden van de kansen en de gevaren van de nieuwe sciencefiction als Google: de auto zonder chauffeur, de databril Google Glass, een contactlens die het suikergehalte in de bloedspiegel meet.

Al die uitvindingen komen uit één researchlaboratorium: Google X. De stichter is de Duitse informaticus Sebastian Thrun (47). Groot, Californisch gebronsd, het uitgedunde blonde haar kort geschoren, geboren in Solingen, gepromoveerd in Bonn, een intieme vertrouweling van Googlebaas Larry Page.

‘De singulariteit ís er al. Het is niet iets wat volgende dinsdag om 9.40 uur gebeurt, het is een proces dat zich hier en nu afspeelt’, zegt Thrun. Hij gelooft niet dat machines alle mensen zullen vervangen, maar toch heel wat. Genoeg om op een nieuwe manier na te denken over hoe we leren, werken en zelfs hoe we onze regeringen organiseren: ‘Een mens met het juiste systeem is nu zo efficiënt als recent nog 100 mensen samen.’ Wat dat betekent voor de arbeidsmarkt, baart hem zorgen. Almaar meer werkplaatsen zullen verdwijnen, en zullen worden vervangen door software. Dat proces is niet meer te stoppen, zegt Thrun.

Al sinds zijn jeugd is Thrun gefascineerd door het brein en de menselijke intelligentie. Precies daarom werd hij robotspecialist. Hij heeft misschien wel de beste robot ter wereld gebouwd: de zichzelf besturende auto van Google. Stanford University benoemde hem tot voorzitter van de faculteitsraad voor kunstmatige intelligentie. Hij is een autoriteit in Silicon Valley, een voorbeeld voor alle ingenieurs en programmeurs die in hun tuinhuis zitten te zwoegen en ervan dromen nog intelligentere machines te bouwen.

Dezer dagen brengt Thrun het grootste deel van zijn tijd niet bij Google of op Stanford door, maar in zijn eigen bedrijf. Op een rommelige kantoorverdieping in een industriepark heeft Thrun 120 mensen bijeengebracht om een revolutie in de opleiding door te voeren. Udacity heet de firma, en ze heeft groots opgezette online vormings- en examenprogramma’s in de aanbieding, zogenaamde Massive Open Online Courses.

Waarom uitgerekend vorming, een terrein dat schijnbaar niets met robotica en technologie te maken heeft? ‘Ik zou de samenleving graag in beweging brengen, en ik heb me afgevraagd hoe ik mijn positieve invloed op de wereld kan optimaliseren’, zegt Thrun. Lang geleden legde hij een lijst aan: twintig domeinen om de wereld te veranderen. Op rustige momenten neemt hij de lijst door, en bedenkt hij wat hij daarvoor moet uitvinden.

Boven aan zijn lijst staat: het verkeer veiliger maken. ‘Elk jaar sterven 1,2 miljoen mensen door rijfouten.’ Met de zichzelf besturende auto is dat doel voor hem afgevinkt. Nog negentien domeinen te gaan. Vorming is er één van, want door de technologische evoluties wordt de ongelijkheid in de wereld almaar groter. Thrun is ervan overtuigd dat de samenleving moet evolueren in de richting van levenslang leren, met een studie die goedkoop en voor iedereen toegankelijk is.

Alleen is opleiding moeilijk te hervormen, zoals elke minister van Onderwijs weet. Het prikkelt Thrun: ‘Hoe meer weerstand, hoe liever ik het heb. Ik hou ervan dingen te doen waarvan gezegd wordt dat ze onmogelijk zijn.’ Uiteindelijk is de Silicon Valleyformule heel simpel: ‘Iedereen hier wil de wereld veranderen met technologie, en is niet bang om te falen of iets verkeerds te doen.’

Thrun is ervan overtuigd dat de wereld een eind opgeschoten zou zijn als er overal zo over gedacht zou worden. Vooral voor Duitsland ziet hij dat zo, ‘het land met het grootste niet ontgonnen potentieel’. Enige tijd geleden was hij als gastspreker bij de Duitse president Joachim Gauck uitgenodigd. Hij presenteerde zijn visie op de wereld van morgen, hoe Google Glass het menselijke brein als permanente begeleider zou kunnen ondersteunen enzovoort. Na het eten in het slot Bellevue nam Gauck hem apart met de woorden: ‘Meneer Thrun, u boezemt me angst in.’ Thrun begrijpt die vrees en snapt waar ze vandaan komt. ‘Maar ik zou liever debatteren over groeiende mogelijkheden dan over angsten. Je kunt de technologische vooruitgang toch niet tegenhouden. Niet wie altijd nee zegt, maar wie optimistisch denkt verandert de wereld. En de consequentie is dan dat die mensen ook meer rijkdom en macht vergaren.’

Bij Google X bestaat sinds enige tijd een team dat de strijd tegen kanker wil winnen. Het lijkt een hopeloze onderneming, maar de Googlewetenschappers zagen in dat het vooral belangrijk is om kanker vroeg te detecteren, omdat hij dan veel makkelijker geopereerd kan worden. Daarom experimenteren ze nu met snelle diagnosesystemen, bijvoorbeeld met een camera in de douche die elke dag naar symptomen van huidkanker zoekt, of nanopartikels in het bloed, die kankercellen herkennen.

Voor Thrun is het duidelijk: in de toekomst overleven alleen de bedrijven die voortdurend alert zijn en nooit stoppen met experimenteren. Maar wie zich aan oude businessmodellen vastklampt, zal snel uitgerangeerd zijn.

In die visie is de politiek vijand nummer één, omdat ze de vooruitgang afremt. Thrun is er zeker van: ‘Regels worden opgesteld om de bestaande structuren te cementeren. Wij proberen ze te omzeilen.’ En zo zien velen het in Silicon Valley: politici handelen nog altijd zoals in de 20e eeuw omdat ze de 21e eeuw nog niet begrepen hebben. Is de staat, het bestuur, uiteindelijk
ook een systeem dat ze opnieuw willen uitvinden? ‘Natuurlijk’, zegt Thrun. ‘Alles speelt zich globaal af, maar alle wetten zijn plaatselijk. Dat past niet meer. Op een bepaald moment moet je eens rustig gaan zitten en overleggen hoe er efficiënter en democratischer geregeerd kan worden.’