Artikel uit Doorbraak – 17 augustus 2019 – Luckas Vander Taelen
Darren McGarvey is een Schotse rapper en columnist die met Op safari naar Armoeland vorig jaar de prestigieuze Engelse Orwell Price won. Het is een understatement dat het boek in Engeland insloeg als een bom. J.K. Rowling, auteur van de Harry Potter-reeks, zei dat ze zich moeilijk een noodzakelijker boek kon voorstellen.
Leeggedronken flessen in de haag
Het is dan ook een hard boek, niet alleen omdat McGarvey zijn eigen leven in de marginaliteit beschrijft. Hij groeide op in een torenflat in een van de moeilijkste wijken van Glasgow met een alcoholische moeder die bovendien aan drugs verslaafd was en haar eigen zoontje met een broodmes bedreigde. De minst slechte herinnering die hij aan haar heeft, is toen zij een spelletje verzon waarbij ze samen hem leeggedronken flessen over de haag gooide. Of toen hij een avondje mee mocht naar het casino en hij kon toekijken hoe zij al het geld van het gezin verspeelde. Ze liet Darren in de steek toen die tien jaar oud was.
De marginaliteit van zijn jeugdjaren maakt McGarvey tot een scherpe criticus van iedereen die denkt een oplossing te hebben voor problemen als armoede en uitsluiting. Mensen zoals hij ‘worden genegeerd door beleidsmakers die denken dat ze het beter weten, ook al hebben ze het helemaal mis’. Hij pleit voor een radicale verandering, waarbij het verfrissende element in zijn pleidooi is dat hij niet alleen de bestaande politiek aanvalt, maar het vanuit zijn eigen ervaring ook over de individuele verantwoordelijkheid durft te hebben. Dat uitgangspunt maakt dat Op safari in Armoeland niemand spaart. Het is geen voorspelbare aanval op het neoliberalisme van de conservatieven, maar dat betekent niet dat McGarvey de ongevoeligheid van die partij voor sociale problemen aanvaardt. Maar tegelijk valt hij de systematiek aan waarmee linkse politici de verantwoordelijkheid van problemen als armoede steeds bij hun politieke tegenstanders leggen.
De armoede-industrie
De schuld van de samenleving?
Om dit uit te leggen geeft hij als voorbeeld zijn vroegere verslaving aan fastfood. Je kan dat dan verklaren door de sluw doordachte reclamecampagnes waarvan je het slachtoffer ben en waaraan je niet kan weerstaan. Maar hij zag in dat je ook je jouw eigen verantwoordelijkheid met nemen en eigen keuzes moet durven maken. En je eigen leven veranderen. Zolang hij de waarheid over zijn eigen manier van leven niet onder ogen durfde te zien, zoals zijn alcoholisme, was zijn verzet tegen sociaal onrecht in feite ongeloofwaardig omdat hij elk contact met de realiteit had verloren. Hij noemt het ‘hypocriet’ dat hij zichzelf niet confronteerde met zijn eigen tekortkomingen.
Dat betekent allerminst dat McGarvey zijn linkse overtuiging helemaal heeft afgezworen. Hij gelooft nog altijd dat het de verdienste is van links om onrechtvaardige toestanden aan te klagen. Maar de zwakte van links is dat het nuance mist en in de kritiek op het systeem de voordelen van datzelfde systeem ontkent. En links mag volgens hem extreem rechts niet als alibi gebruiken ‘om de hypocrisie en de excessen in onze eigen politieke gelederen te negeren.’ Hij pleit er dan ook voor om afwijkende standpunten te tolereren en elke vorm van geweld ondubbelzinnig af te wijzen. McGarvey weet dat zijn standpunten bij zijn linkse vrienden niet goed vallen, omdat ze ‘een pathologisch geloof hebben in de legitimiteit van onze eigen wrok.’ Velen hadden van hem verwacht dat hij tot een revolutie zou oproepen en ‘dat ik de schuld voor de armoede zou leggen bij een politieke partij. Als dit zo is, spijt het me dat ik jullie teleurstel.’
Op safari naar Armoeland is een dreun van een boek, met de kracht van een rapsong. McGarvey heeft een boek geschreven dat voelt als een klap in je gezicht en vele zekerheden van links én rechts op losse schroeven zet. Zijn pleidooi is een biecht, een nietsontziende kritiek en bijzonder geloofwaardig omdat McGarvey zichzelf bloot geeft, aan een virulente zelfkritiek onderwerpt. In tijden van polarisatie voelt dit bijzonder verfrissend.