Pseudowetenschappelijke middeltjes die u beter links laat liggen

Uit Knack digitaal 03/10/16

Ioniserende juwelen, oorkaarsen, klei drinken, douchen met vitamine C, … Gewiekste zakenlui gaan soms wel erg ver om gebakken lucht te verkopen. Of hoe de wetenschap soms misbruikt wordt als verkoopsargument. Hoed u dus voor deze pseudowetenschap.

1. Ioniserende juwelen

   In sommige natuurshops en op het internet kun je geïoniseerde armbanden kopen die je yin-en-yang-systeem in balans brengen. De theorie van de aanbieders houdt geen steek, maar daar liggen die niet wakker van.

Vaste materialen zoals juwelen kunnen niet geïoniseerd worden, en in ons lichaam bestaat er geen ionenbalans onder de vorm van een yin en een yang. Toch wordt die onzin duur verkocht aan duizenden mensen. Ze betalen tussen 50 en 320 euro voor een armband zonder enig effect.

In de Verenigde Staten werden de armbanden wetenschappelijk onderzocht en vergeleken met placebo-armbanden. Resultaat: zogenaamde geïoniseerde juwelen hebben geen enkel effect. In de VS werd de producent veroordeeld wegens frauduleuze, leugenachtige praktijken en verplicht de gedupeerden hun geld terug te betalen. Bij ons zijn de armbanden helaas nog niet verboden.

2. Apitherapie

Apitherapie of apipunctuur betekent behandelen met bijensteken. Sommige therapeuten beweren dat ze verscheidene ziektes (zoals gewrichtsaandoeningen, multiple sclerose en de ziekte van Parkinson) kunnen genezen door de patiënt te laten steken. Bijengif zou stoffen bevatten met geneeskrachtige eigenschappen. Apitherapie wordt niet door wetenschap ondersteund. Overigens kunnen de peptiden die in bijengif te vinden zijn ook synthetisch geproduceerd worden. Er hoeven dus geen bijen te sterven. De therapie werkt niet beter dan placebo. Ook is het een raadsel hoeveel gif je binnenkrijgt. ‘Overdoseren’ is in elk geval af te raden, want vanaf 10 steken kan een ziekenhuisopname nodig zijn. apipunctuur: wreed en nutteloos.

3. Inspuitingen met stamcellen

Stamcellen (ongedifferentieerde basiscellen die zich nog tot alle mogelijke lichaamscellen kunnen ontwikkelen) kunnen in de toekomst mogelijk beloftevolle therapieën opleveren tegen multiple sclerose, parkinson en enkele andere ziekten, maar dat is nog toekomstmuziek. Ondertussen wordt de therapie wel al aangeboden voor allerhande kwalen, waaronder parkinson, chronische pijn en chronische lyme, door sommige alternatieve artsen, doorgaans tegen forse bedragen en in dure privépraktijken. Via onderhuidse injecties spuiten ze stamcellen in. Daarmee berokkenen ze gelukkig weinig schade, maar de injecties halen ook niets uit.

In werkelijkheid staat stamceltherapie nog in de kinderschoenen. De enige stamceltherapie die momenteel bestaat, is stamcel- of beenmergtransplantatie bij leukemie. De overige indicaties zijn in studie. Stamcelprutsers werken integraal tegen de wetenschap in. Enkele jaren geleden werden in Antwerpen zware straffen uitgesproken tegen stamcel-artsen. Daardoor bleven ze even onder de radar, maar nu duiken er opnieuw op.

4. Jezelf aarden met een aardingslaken

Volgens de theorie van ‘earthing‘ werkt je lichaam ‘aarden’ helend: via een (duur) aardingslaken breng je een stroom elektronen het lichaam binnen, die daar de vrije radicalen neutraliseren. Vrije radicalen zijn schadelijke moleculen die gezond weefsel aantasten. Door te ‘aarden’ ga je dat proces tegen en word je helemaal gezond…

Je reinste onzin, natuurlijk. Het menselijk lichaam is sowieso een goede elektrische geleider. Door wrijving langs bijvoorbeeld plastic kun je al elektrisch geladen worden. Die lading vloeit spontaan en zeer snel weg als je een geleidend voorwerp aanraakt, een tafel bijvoorbeeld. De impact op vrije radicalen is nihil. We zijn dus al voortdurend ‘geaard’. Overigens doet ‘aarden’ niets voor je gezondheid, want van geen enkele ziekte is aangetoond dat ze het gevolg zou zijn van elektrostatische ladingen.

5. Drink klei bij afnemende maan

Het Nederlandse fotomodel Doutzen Kroes heeft een zus, Rens. Die is een zelfverklaarde voedingsspecialiste met 280.000 volgers op Instagram. Zij promoot klei als detoxmiddel: 1 theelepel klei per dag, omgeroerd in een glas water, dagelijks in de 2 weken van afnemende maan, zuivert volgens haar theorie het lichaam. Daarnaast beweert Kroes dat klei boordevol goede stoffen zit, waaronder diverse mineralen, en ‘negatieve stralen’ absorbeert.

De hele theorie houdt geen steek. Detoxen is op zich al een absurd fenomeen en nergens voor nodig. We hebben organen, zoals lever en nieren, om gifstoffen af te voeren. Met eten of drinken van klei is bovendien enige voorzichtigheid geboden: klei kan namelijk dioxines en zware metalen bevatten. Kleine beetjes klei uit een natuurvoedingswinkel zijn waarschijnlijk ongevaarlijk, maar ook nergens goed voor. Klei levert geen mineralen, laat staan dat radioactieve stralen geabsorbeerd worden. De invloed van de maanstand heeft op geen enkele manier een effect op de wijze waarop we voedingsstoffen opnemen. Toch heeft deze theorie hordes aanhangers.

6. Afslank-teenringen

Afslank-teenringen zijn bandjes met een magneet die je bevestigt rond beide grote tenen met de magneet midden onderaan. Een setje kost zo’n 20 euro en werkt 1 week. Volgens het verkooppraatje stimuleren de magneten de acupressuurpunten van beide grote tenen en creëren ze een magnetisch veld. Het idee wordt verpakt als een Chinese techniek die acupressuur combineert met magnetisme. Een combinatie van twee therapieën met nul effect. Het resultaat is een nog grotere nul. Je vermagert snel en zonder moeite, zo wordt beloofd. Deze platte nonsens circuleert op internet en was afgelopen zomer een ware hype. Veel mensen schaften zich dergelijke teenringen aan onder het mom van baat het niet, het schaadt ook niet. Dat laatste klopt. Teenringen zijn onschuldig en doen je geen gram vermageren. Alleen je portemonnee wordt dunner.

7. Douche met vitamine C

Nieuw in de wellnesswereld zijn douches met vitamine C, zogezegd de beste manier om te detoxen na een duik in een zwembad. Want de chloorverbindingen die ongewenste microben in zwembadwater uitschakelen, zouden huid en haar kunnen beschadigen en een douche met vitamine C zou die chloorverbindingen neutraliseren. Het klopt dat vitamine C chloorverbindingen kan neutraliseren. Wanneer gechloreerd afvalwater in beken en rivieren geloosd wordt, doodt het vissen en andere organismen. Dat kan men voorkomen door vitamine C toe te voegen alvorens het water te lozen. Maar een douche is een ander verhaal. Er komt waarschijnlijk amper vitamine C op je huid terecht en ze kan ook niet doordringen in de huid. Bovendien verdwijnt vitamine C snel door te reageren met de zuurstof in de lucht en de chloor in het leidingwater. Je hebt zo’n douche overigens niet nodig, want het chloor van zwembadwater tast je huid en haar niet aan. Douchen met water volstaat.

8. De oorkaars

   Oorkaarsen zijn dunne, holle buisjes van was die in het oor gestoken en vervolgens aangestoken worden. Dit wekt een zachte zuiging op en zou een onderdruk creëren, waardoor oorsmeer en toxines uit het oor ‘getrokken’ worden. Oorkaarsen worden gebruikt bij hooikoorts, sinusitis, hoofdpijn, griep en oorsuizen. Daarnaast zouden ze de zintuigen en het geestelijk vermogen verscherpen. Dit absurde gebruik zou afkomstig zijn van de Hopi-Indianen. Enkele experimenten toonden aan dat er geen sprake is van onderdruk in de kaarsen noch van een temperatuursverhoging die oorsmeer doet smelten (1,2). Het residu dat in het oor achterblijft nadat de kaars wordt uitgeblazen en verwijderd, is geen oorsmeer maar gesmolten was die in het oor drupt. Deze was kan brandwonden veroorzaken en een enkele keer zelfs het trommelvlies doorboren. Blijf daarom weg van oorkaarsen.

9. Leven van de liefde en licht

In de jaren ’90 lanceerde Ellen Greve in het kader van de new-agebeweging de theorie dat een mens kan leven zonder te eten, door zich uitsluitend met het licht te voeden. Dat zou mogelijk zijn dankzij kosmische deeltjes die door de poriën van de huid dringen.

Deze extreme toepassing van de ‘bio-energetica’ (waar een flink aantal goeroes, die zichzelf therapeut noemen, geld uit slaan) wordt Beatharianism of inedia genoemd. De geestelijke moeder van deze overtuiging, die zichzelf de naam Jasmuheen gaf, beweert dat ze al sinds 1993 geen vast voedsel meer eet, behalve nu en dan ‘om sociale redenen’. Om in dit opzet te slagen, moet men volgens haar eerst een procedure van 21 dagen doorlopen, een inwijdings- en zuiveringsritueel, dat begint met een hele week zonder eten of drinken. Dat dieet kon ze echter zelf niet volhouden toen ze tijdens een experiment dag en nacht werd gefilmd. Het grote probleem is dat uitdroging op enkele dagen tijd het leven kan kosten, zoals sinds 1997 al bij 5 volgelingen is gebeurd. De gevolgen van een langdurig gebrek aan voeding zijn ook bekend. Toch blijft deze vrouw congressen en seminaries organiseren in Europa, natuurlijk met een mooi prijskaartje, en daarvan gaat geen cent naar de catering!

10. Detox-voetpleisters ontgiften je lijf

Je kleeft ze ’s avonds op je voetzolen en tegen de ochtend kleuren ze bruinzwart, van alle gifstoffen die je lijf via je voeten verlaten hebben terwijl je sliep. Maar deze detox-voetpleisters doen nog veel meer: ze geven je energie en verbeteren je slaapkwaliteit.

Volgens de fabrikant van de Bodytox® Patch berust deze wonderbaarlijke werking op drie pijlers: negatieve ionen, infrarode straling en acupunctuur. De voetzolen bevatten 60 van de 360 beschreven acupunctuurpunten, die in verbinding staan met alle organen en systemen in het lichaam. Ze worden geprikkeld door de voetpleisters, die de poriën openen en negatieve ionen vrijzetten in het lichaam, waar ze vervolgens afvalstoffen via de voeten naar buiten drijven. Daarin geholpen door infrarode stralen, ook afkomstig uit de pleisters, die de bloed- en lymfecirculatie stimuleren…

Je lichaam ontgiften is een mythe: producten als deze zijn net als andere ontslakkingsmiddelen en -kuren wetenschappelijke nonsens.

11. Pendelen naar het onbewuste

Een pendel is een metalen gewichtje aan een ketting dat je als een slinger tussen duim en wijsvinger houdt. De pendelaar houdt het gewicht stil, maar het gaat toch draaien, schijnbaar uit zichzelf. Van tevoren wordt afgesproken welke draaibeweging (wijzerzin of tegenwijzerzin) welke betekenis heeft (bevestigend of ontkennend).

Je kunt vragen stellen, over situaties in het dagelijkse leven, en de pendel zet zich, onder invloed van onbewuste spierbewegingen van je hand, in beweging. Volgens de pseudowetenschap worden pendelbewegingen gestuurd door onbewuste gedachten of bovennatuurlijke krachten waaraan je vragen kunt stellen. Experimenten waaruit zou moeten blijken dat pendelen werkt, lopen steevast op een mislukking uit. Pendelaars zijn bijvoorbeeld niet in staat om te zeggen in welke doos, uit een rij gesloten dozen, een voorwerp zit.

12. Urine drinken

Het drinken van de eigen ochtendurine (midstream), koud of warm, eventueel met wat appelsap verdund, wordt door Ayurveda-genezers aanbevolen ter preventie en behandeling van een honderdtal ziekten. Je kunt het ook lokaal aanbrengen op littekens of acne.

Urinetherapie of ‘amaroli’ is gebaseerd op het idee dat urine, dat grotendeels uit water bestaat, een hele rist ‘bruikbare’ elementen bevat, waaronder zouten, overschot aan vitamine C, hormonen, restanten van medicijnen, voedsel en drank. Dat klopt inderdaad, maar die hebt u net uitgeplast omdat uw lichaam ze op dat moment niet nodig heeft. En waarom urine drinken voor de vitamine C als een kiwi of sinaas-appel zoveel lekkerder smaakt? Therapeutische effecten zijn er niet, en ureum, de gele kleurstof die ontstaat bij afbraak van rodebloedcellen, is giftig in te hoge doses.

13. Biotandzorg

Volgens overtuigden zit de wereld eenvoudig in elkaar en liggen de verklaringen voor allerhande problemen voor de hand. Neem de bio-tandartsen. Je kunt geen aandoening bedenken of ze is volgens hen het gevolg van foute tandvullingen, blootstelling aan kwikhoudend amalgaam. Alzheimer, diabetes, geheugenstoornissen, hartproblemen, hoesten, oorsuizen? Allemaal de schuld van amalgaam en zijn energetische stoorvelden. Snel weg met die vullingen, denk je dan. Maar let op. Want wie amalgaamvullingen zogezegd onzorgvuldig laat verwijderen, riskeert een joekel van een kwikvergiftiging, zo stellen de biozorgers. Biotandartsen gebruiken afzuigsystemen voor de afvoer van kwalijke dampen wanneer ze amalgaam verwijderen. Helaas voor hen spreekt ernstig onderzoek dit tegen. Het kwik in amalgaam is een onschadelijke vorm.

14. Gaatjesbril verbetert je zicht?

Als je met je wijsvinger een klein gaatje maakt en daardoor kijkt naar een object op afstand, dan zie je dat scherper, althans als je bijziend bent. De gaatjesbril is op dat principe gebaseerd. Je kijkt niet door een lens maar door vele kleine gaatjes in een ondoorzichtig stuk plastic. Daardoor kun je voorwerpen scherper zien. Helaas worden deze brillen verkocht met de boodschap dat ze je huidige zicht in stand houden en zelfs verbeteren. En daar is niets van aan.

Gaatjesbrillen zijn misschien leuk om eens uit te testen, bijvoorbeeld om tv te kijken of met een computerscherm te werken, maar ze hebben heel wat nadelen. Kijken door gaatjes is niet meteen aangenaam. Je perifere zicht valt weg, wat gevaarlijk kan zijn, in het verkeer bijvoorbeeld. Ten slotte krijg je veel minder licht binnen, maar als zonnebril zijn ze uiteraard niet geschikt.