Vijf jaar geleden moordden radicale islamisten de redactie van Charlie Hebdo uit. Door een gelukkig toeval ontsnapte de Frans-Marokkaanse journaliste Zineb El Rhazoui (37) aan de moordende raid. Sinds die dag gaat ze door het leven als de best beveiligde vrouw van Frankrijk: ze wordt voortdurend geëscorteerd door bewapende agenten en haar dochtertje werd geboren onder politiebescherming.We ontmoeten El Rhazoui in een drukke brasserie hartje Parijs, waar een beveiligingsagent constant in de buurt blijft tijdens het interview. Haar militante verzet tegen het islamisme maakt haar in Frankrijk al vijf jaar lang het mikpunt van doodsbedreigingen en oproepen om haar te verkrachten, maar El Rhazoui weigert te plooien voor de radicale islam.  ‘Maar één ding moeten we allemaal beseffen, hier in Frankrijk, in België of waar ook in het Westen: het kan ons allemaal overkomen, ook wanneer je als 19-jarige vrolijk naar een concert trekt,’ klinkt het. ‘Vandaag zijn we allemaal bedreigd, en net daarom mogen we niet zwijgen. Hoe meer mensen zwijgen, hoe groter de dreiging wordt voor de mensen die wél hun nek uitsteken. Mochten alle kranten in de jaren voor 2015 kritische cartoons over de islam hebben gepubliceerd, dan leefden mijn 11 ex-collega’s daar nu nog.’

Vrijheid na Charlie Hebdo

In welke mate kan u vandaag nog een normaal leven leiden, en uw werk als journalist voortzetten?

Zineb El Rhazoui: ‘Dat is voor mij totaal onmogelijk geworden. Ik schrijf, ik word gevraagd in televisie-uitzendingen of op internationale conferenties, maar als je je niet vrij meer over straat kan bewegen, houdt het natuurlijk ook op als journalist. Maar wat zou ik klagen? Ik leef tenminste nog. Bovendien heb ik het enorme geluk dat ik dit gevecht in Frankrijk kan voeren, een land dat me beschermt. Wat gezegd van al die mensen die eenzelfde strijd moeten leveren in landen waar de overheid zelf hun grootste tegenstander is? Mijn bewegingsvrijheid is tegenwoordig beperkt, dat klopt, maar in mijn hoofd ben ik veel vrijer dan de idioten die me naar het leven staan. Ik kan mezelf veel meer ontwikkelen dan mensen die vaak al sinds hun geboorte gevangen zitten in hun hoofd.’

Heeft de moordpartij bij Charlie Hebdo Frankrijk veranderd?

‘Nee, en dat is wat me vijf jaar na de feiten nog het droevigst stemt: mijn collega’s werden eerst van islamofobie beschuldigd, vervolgens werden ze afgemaakt en vandaag wordt die beschuldiging te pas en te onpas gebruikt tegen iedereen die ook maar het lef heeft om de radicale islam met de vinger te wijzen. Vijf jaar geleden las en hoorde je hier en daar dat mijn collega’s het zelf toch ook een beetje gezocht hadden. Maar tot vandaag lijkt niemand te beseffen dat de ideologie die in Frankrijk acht journalisten en cartoonisten vermoordde omwille van een cartoon overal ter wereld hetzelfde blijft doen. Niet enkel omwille van zogenaamde godslastering, maar net zo goed omwille van een biertje, de weigering om een hoofddoek te dragen of omwille van een homoseksuele relatie. En wat dan gezegd van de tientallen onschuldige slachtoffers die eind 2015 afgemaakt werden in de Bataclan? Waren zij ook te ver gegaan? Ik kan er met mijn hoofd niet bij dat de publieke opinie blijkbaar nog altijd niet begrepen heeft dat het totaal zinloos is om islamisten vooral niet al te veel voor het hoofd te stoten. Met bruut geweld zijn ze erin geslaagd om zelfs in Europa elke vorm van spot of kritiek op hun godsdienst te doen verstommen. En wie vandaag, zoals ik, enkel nog maar het recht opeist om kritiek te mogen geven op hun radicalisme, belandt op hun dodenlijst.’

U hebt de Franse nationaliteit, maar bent geboren in Marokko, waar u ook jarenlang woonde. Kan u vandaag nog terugkeren naar uw geboorteland?

‘Ik kom daar nog regelmatig, en om heel eerlijk te zijn: ik voel me daar paradoxaal genoeg soms veiliger dan hier in Frankrijk. Ik ben ook optimistischer over de toekomst van de jeugd daar dan over die van de meeste moslimjongeren in Frankrijk. Ze leven doorgaans in grotere armoede, dat klopt, maar ze klampen zich veel minder vast aan een slachtoffermentaliteit. Een groot deel van de jongeren daar probeert zich los te rukken van het verleden, ze houden er vaak sterk emancipatoire ideeën op na en het atheïsme maakt daar echt opgang. Hier in West-Europa vallen heel wat moslimjongeren terug op denkbeelden en gebruiken die in Noord-Afrika of Egypte al decennialang van de radar verdwenen waren. Een godsdienstbeleving die grotendeels uit fantasmen bestaat.’