Uit Knack 5 augustus 2015 – door Christophe Barbier en Philippe Coste.
De Brits-Indiase auteur Salman Rushdie kijkt terug op de voorbije kwarteeuw, onderzoekt de aard van het neo-islamisme van de Islamitische Staat en klaagt de geopolitieke dwalingen van het Westen aan. ‘De grote historische fout waarvoor we nu de prijs betalen, blijft de westerse steun voor de Saudische dynastie.’
SALMAN RUSHDIE: ‘Ik vind het idee verwerpelijk dat iemand in naam van de tradities uit zijn vaderland tegen waarden ingaat die ik universeel acht, en dus toestaat dat vrouwen genitaal verminkt en homoseksuelen gediscrimineerd of zelfs vermoord worden.’
Zonder het te beseffen leidde deze man ons de 21e eeuw in. 1989 was het jaar waarin de Berlijnse Muur viel, het Sovjetrijk uit elkaar spatte en China de hoop van Tienanmen op bloederige wijze de grond in boorde. In het begin van dat jaar werd Salman Rushdie het slachtoffer van een in het Westen nog nooit geziene agressie: hij kreeg een fatwa over zich uitgesproken. Op 14 februari eist ayatollah Khomeini op Radio Teheran zijn executie en hij belooft eenieder die zich van deze taak wil kwijten een forse beloning. Nadat in september 1988 zijn roman De duivelsverzen was verschenen, waarin Rushdie zich respectloos uitliet over de profeet Mohammed, kwam hij in het oog van een wereldwijde storm terecht die de moslimwereld gedurende meerdere jaren in vuur en vlam zou zetten. Boekhandels gingen op in lichterlaaie, zijn Japanse vertaler werd doodgestoken en 37 mensen lieten het leven nadat er brand ontstaan was tijdens een protestactie gericht tegen zijn Turkse vertaler.
RUSHDIE: Meer dan een kwarteeuw na het verschijnen van die roman, vind ik dat we er de verkeerde lessen uit getrokken hebben. In plaats van eruit geleerd te hebben dat we ons moeten verweren tegen degenen die onze vrijheid van meningsuiting willen inperken, hebben we gemeend dat we hen daarentegen moeten sussen met compromissen en toegevingen.
Waarom?
RUSHDIE: Men kan de terugkeer van het politiek correcte denken in ons intellectueel milieu betreuren, maar waar niemand het over heeft, is de angst. Wanneer er vandaag geen mensen gedood zouden worden en wanneer er geen bommen zouden ontploffen en kalasjnikovs ratelen, zou het debat er helemaal anders uitzien. De angst vermomt zich als respect.
Hoe zouden we dan wel moeten reageren?
RUSHDIE: Wij weigeren twee zaken in te zien. Enerzijds leven wij in de duisterste periode die ik ooit heb meegemaakt. Wat de IS momenteel uitricht, heeft een kolossaal belang voor de toekomst van de wereld. Anderzijds vormt het extremisme een bedreiging voor de westerse wereld, en voor de moslims zelf. We hebben hier immers met een machtsgreep te maken, een poging om de islamitische wereld aan een interne dictatuur te onderwerpen. Wie waren de eerste slachtoffers van de Iraanse ayatollahs of van de taliban? Wie laat momenteel de Iraakse bevolking lijden? Het zijn toch vooral moslims die andere moslims afslachten. Het is makkelijk om de Amerikaanse drones als schuldigen aan te wijzen, maar tegenover iedere Amerikaanse raket staan duizenden aanvallen en aanslagen tegen individuen en moskeeën uitgevoerd door jihadisten. We moeten weten waartegen we vechten. Het extremisme bestrijden is dus niet de islam bestrijden, dat wil ik nog eens duidelijk benadrukken. Integendeel, het is juist de islam in bescherming nemen.
Hoe verklaart u het succes van de IS?
RUSHDIE: Ik merk vooral dat die organisatie niet langer Arabisch is. Er zijn nu mensen in actief die van over de hele wereld komen, uit Tsjetsjenië of Australië. Lang geleden schreef ik al dat het religieuze fanatisme een zekere ‘glamour’ uitstraalt. Geef een wanhopige jongeman zonder geld of opleiding een kalasjnikov en een zwart uniform en je schenkt macht aan iemand die zich kwetsbaar en onrechtvaardig behandeld voelt. Aan dit onrechtvaardigheidsgevoel wordt in radicale moskeeën nog een discours vol haat toegevoegd. Eenvoudig gezegd: die geboden almacht trekt psychopaten aan. Veel vrijwilligers sluiten zich louter omwille van het plezier van het doden bij de IS aan. De IS verspreidt vooral angst. Wat deze organisatie beoogt, is het vergroten van haar macht door middel van de terreur.