Maar misschien was de belangrijkste drijvende kracht van romantisch militarisme wel declinisme, de afkeer onder intellectuelen van de gedachte dat gewone mensen in vrede en voorspoed leken te leven. Cultureel pessimisme schoot vooral wortel in Duitsland, door de invloed van Schopenhauer, Nietzsche, Jacob Burckhardt, Georg Simmel en Oswald Spengler, die in 1918-1923 De Ondergang van het Avondland schreef. Tot op de dag van vandaag vragen historici die zich in de Eerste Wereldoorlog verdiepen zich af waarom Engeland en Duitsland, landen die zoveel met elkaar gemeen hadden – westers, christelijk, geïndustrialiseerd, rijk -, ervoor kozen een zinloos bloedbad aan te richten. Er zijn vele en gecompliceerde redenen, maar voor zover ideologie er al iets mee te maken had ‘zagen de Duitsers zich voor de Eerste Wereldoorlog als een volk dat zich buiten de Europese of westerse beschaving bevond’, zoals Arthur Herman naar voren brengt. En belangrijker nog, ze dachten dat ze moedig weerstand boden aan een oprukkende progressieve, democratische, commerciële cultuur die sinds de Verlichting de dynamiek en vitaliteit uit het Westen zoog, met medeplichtigheid van Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Veel Duitsers waren van mening dat alleen uit de as van een reinigend cataclysme een nieuwe heroïsche orde kon verrijzen. Wat dat cataclysme betreft kregen ze hun zin met een verschrikkelijke oorlog. Na een tweee oorlog, die zelfs nog afschuwelijker was, had oorlog eindelijk zijn romantiek verloren en verkondigde elke westerse en internationale institutie vrede na te streven. Roem, superioriteit, mannelijkheid, heroïsme en andere symptomen van excessief testosteron waren van hun voetstuk gevallen.
Veel mensen weigeren te geloven dat vooruitgang richting vrede, hoe onbestendig ook, zelfs maar mogelijk is. Zij houden vol dat een onverzadigbare veroveringshonger deel uitmaakt van de menselijke natuur.
De waarheid is dat oorlog misschien wel gewoon een van de hindernissen is die een verlichte soort leert overwinnen, net als pest, honger en armoede. Hoewel verovering op de korte termijn verleidelijk kan zijn, is het uiteindelijk beter om te bedenken hoe we kunnen krijgen wat we willen zonder de kosten van een verwoestend conflict en de daaruit voortvloeiende gevaren van een leven bij het zwaard, namelijk dat als je een bedreiging vormt voor anderen, je hun een aanleiding hebt gegeven om jou eerst te vernietigen. Op de lange termijn is een wereld waarin alle partijen afzien van oorlog beter voor iedereen. Uitvindingen zoals handel, democratie, economische ontwikkeling, vredesmachten, internationaal recht en internationale normen zijn hulpmiddelen die de wereld helpen bouwen.