Lezers hadden een voorspelbare kritiek op mijn vorig stuk. Ik had de zogezegde eindfase van ons leven te rooskleurig voorgesteld, want wat dan met mensen die in deze situatie niks anders dan pijn en lijden ervaren? Een terechte opmerking, maar ik heb een klaar antwoord: beschaving.
Als wij er blijvend in slagen om onze biologische, medische en technologische wetenschappen te laten vorderen, dan kan zelfs de meest ernstige ziekte bestreden worden op een manier dat er soelaas wordt geboden aan iedere patiënt. Ook euthanasie kan nog vergemakkelijkt en veraangenaamd worden, om te beginnen met een soepeler wettelijk kader.
Dit alles veronderstelt wel een vrije maatschappij, waarin experten en onderzoekers niet afgeremd worden door ethische bezwaren vanuit een mogelijk godsdienstig of politiek conservatisme. Hierbij kan enkel de ongeremde ontwikkeling en progressie van ons kapitalistisch systeem dienstig zijn. In een dictatuur van links of rechts, een islamitische theocratie of een communistisch systeem kunnen we het vergeten met deze vooruitgang. Lang leve onze vrije westerse beschaving, ook ten bate van onze gezondheid.
Volgens de Joods-Amerikaanse futuroloog Ray Kurzweil kan onze biologische maximumleeftijd beraamd worden op… 160 jaar.
Als alle voorwaarden zullen vervuld zijn vanuit een aangepaste levenswijze, de wetenschappelijke innovaties en de (superieure) medische omkadering, dan zal het een makkie zijn om minstens een eeuweling te worden. Kurzweil (76) schat voor zichzelf in dat hij die 160 nog zal halen. Voor een verdere toekomst geeft hij nog een straffere prognose: wij hebben zelfs onze onsterfelijkheid binnen bereik. Dat zal te danken zijn aan een complexe mix van biomedische en computertechnologische uitvindingen. Hier komt dan (niet zo verrassend) een ander soort mens in beeld: de androïde of humanoïde, uiteraard aangedreven en meegecreëerd door het nieuwe wondermiddel: artificiële intelligentie. Volgens Kurzweil staan wij aan de vooravond van een spectaculaire omwenteling in ons bestaan, ons (bijna voorbije) biologisch bepaalde menszijn. Hij ziet enkel maar vooruitgang en verbetering mogelijk, vanuit zijn geavanceerd onderzoekslabo in Silicon Valley, een parel aan de kroon van onze westerse cultuur. Hij prijst de onbegrensde perspectieven die onze vrije beschaving biedt, in schrijnend contrast met het achterlijke jihadisme en het beknottende marxisme.
Of moeten wij toch bevreesd zijn dat onze samenleving gaat evolueren volgens het eerder verontrustende scenario dat Aldous Huxley (1894-1963) voorspelde in zijn sciencefiction-roman A Brave New World (1932)? Wat hij ons onder andere voorschotelde: voortplanting geschiedt via reageerbuisjes, baby’s kunnen gekozen worden uit een catalogus met aanduiding van geslacht en gewenste uiterlijke kenmerken, het ouderpaar wordt afgeschaft, het gezinsleven wordt opgeheven, mensen wonen en werken in instellingen die in hun ganse onderhoud voorzien, inclusief beloningen bestaande uit de verschaffing van een happy drug voor het weekend en als kers op de taart de mogelijkheid om van bil te gaan met een partner die je seksueel het meest bevalt, wel met de voorwaarde dat je niet verliefd mag worden…
Inderdaad, een toekomstperspectief om niet meteen vrolijk van te worden. Maar toch kunnen er positieve elementen uit opgepikt worden, want bijvoorbeeld oorlogen, kankers en hongersnoden zouden onmogelijk gemaakt worden, dat is toch niet niks. Mijn voornaamste bezwaar: Huxley geeft een futuristische visie die dicht tegen de allesomvattende hegemonie van het communisme aanzit. Dus: vrees niet, dat systeem heeft zijn kansloosheid al bijna 100 jaar bewezen, wegens evenveel utopisch als onmenselijk.
Misschien dat we een synthese op mensenmaat kunnen maken dankzij de geniale Joods-Israëlische historicus en futuroloog Noah Yuval Harari (°1976), ons bekend van zijn twee bestsellers Sapiens en Homo Deus. Harari maakt de inschatting dat de traditionele mens zoals we die nu kennen stilaan zal verdwijnen, hij voorziet het naderende einde van de homo sapiens. Ten gevolge van de bio- en informaticawetenschappen zal er een transhumane creatie kunnen ontstaan, door hem betiteld als homo deus. Kunstmatige intelligentie zal op versnelde manier zijn intrede doen en gesofisticeerde genetische ingrepen mogelijk maken waardoor een boven- of toplaag van de bevolking zich tot een superklasse zal kunnen omvormen. Het gros van de populatie zal deze kansen niet mogen benutten, maar zal evenmin nog dienen te werken voor de kost. De maatschappij zal zodanig ingericht zijn dat iedereen genoeg voedsel zal hebben en van een perfecte medische verzorging zal kunnen genieten.
Harari refereert hierbij naar Kurzweil: die 160 jaar zal voor iedereen haalbaar zijn.
Maar ook Huxley komt om het hoekje kijken. Want het zal geen democratie meer zijn, maar een samenleving bestuurd door een kleine elite, die zeker elk oorlogsconflict kan en zal uitbannen. Onruststokers, opstandelingen of godsdienstfanatici zullen zonder dralen geëlimineerd of geliquideerd worden, men zal (mijn voorspelling) korte metten maken met salafisten, communisten of kankerkoppen zoals… Brusselse jongeren. Het zal een verlichte dictatuur zijn, de vrede tussen de mensen en de volkeren zal met harde hand geïnstalleerd worden. Beangstigender is misschien dat gedachten zullen kunnen gelezen worden door middel van algoritmes, elke bedreiging van de rust in de wereld zal meteen gedetecteerd en geneutraliseerd worden. Is dat erger dan wat de nazi’s deden en de communistische dictaturen nog dagelijks doen. Tja, de vraag stellen betekent ook dat ze meteen kan geschrapt worden, want ik vrees dat men onze mening niet gaat vragen. Wij kunnen niet uitstappen van deze trein die ons naar een futuristische oneindigheid zal brengen.
Harari besluit: vroeger dachten we dat God de mens geschapen had. Nu gaat het omgekeerde gelden: de mens creëert een god, de homo deus, een superieur wezen dat zelf zal kunnen beslissen om te opteren voor de onsterfelijkheid. Het zijn duizelingwekkende vooruitzichten, maar een tweede Auschwitz of Goelag Archipel is uitgesloten, geen atoombom zal nog vallen. Harari blijft inderdaad optimistisch, hij voorziet mits ethische opvolging een wereld die er globaal zal op blijven vooruitgaan. Fijntjes geeft hij ons op het einde van zijn betoog in Homo Deus mee: de constante verbetering van mens en maatschappij is maar aan één ding te danken… het kapitalisme, de grootste vrijhaven in de geschiedenis voor progressie op alle vlak, voor permanente welvaart en een perfecte gezondheid, zelfs voor het eeuwig leven. Maar via de averechtse interpretatie in mijn vorige column was ik daar zelf al op gekomen. Aan de welwillende lezers om te kiezen: het genie Noah Yuval Harari of uw nederige dienaars, het sexy auteursduo Nathan Juda 😉
