Het probleem was niet alleen de massamoord op zich, het was ook, zoals Ron Rosenbaum het uitdrukt, ‘de soepelheid, de ongelooflijke soepelheid’ waarmee de razzia’s plaatsvonden, de accuratesse waarmee de treinen reden, de efficiëntie waarmee de executies werden uitgevoerd, de onvoorstelbaarheid van de aantallen slachtoffers: niet tientallen of honderden, maar miljoenen. De holocaust was een verschijnsel van een geheel andere orde dan de zoveelste anti-semitische gruweldaad uit de Europese geschiedenis. Het was, naast al het andere, een bureaucratisch exces waaraan honderdduizenden Europeanen rustig deelnamen, enkel omdat ze de orde en de regelmaat van hun bureau, dienst, legeronderdeel of bedrijfsafdeling hoger stelden dan hun individuele geweten.