Zijn Satmars moordenaars of schatbewaarders van een zinvol leven?

artikel uit Doorbraak van Alexander VAN DER MEER

Op een zondag kwam ik na wat langere tijd terug in Nederland. Het eerste dat me opviel na Frankrijk was dat bijna niemand zich wat aan leek te trekken van de beperkingen vanwege het coronavirus.

De horeca in Amsterdam was dicht, maar niet potdicht. Bijna alle cafés hadden geïmproviseerde loketten aan de deur. Het was aardig weer en de trottoirs voor die loketten zagen zwart van de mensen: het herkenbare hedendaagse publiek van welgestelde stadsbewoners. De eeuwige feeststemming van voor de pandemie leek weer aardig terug

Alsof het onzin is…

Vanuit mijn huis in het centrum kijk ik uit op een populaire koffietent, met aan het loket continu lange rijen wachtenden, kletsend en gezellig op elkaar gepakt. Geen mondkapje te bekennen. De enige concessie die men noodgedwongen doet, is de dure latte’s staand op straat gebruiken.

In de trams zijn mondkapjes verplicht, maar veel reizigers doen ze bij het instappen pas op, en rukken ze meteen weer af bij het uitstappen. Alsof het onzin is, en misschien is het dat ook, al neem ik zelf het risico liever niet.

Ook in de supermarkt kunnen veel klanten niet wachten tot ze bij de uitgang zijn. Bij de kassa gaat het mondkapje al af. In Frankrijk zou je daar meteen op worden aangesproken door het winkelpersoneel, of door andere klanten. Hier interesseert het blijkbaar geen hond.

Young urban professionals

De strijd tussen de zorg om de publieke gezondheid en de vrijheid lijkt in Amsterdam beslecht in het voordeel van de vrijheid – althans wat moderne stedelingen onder vrijheid verstaan.

En dat ondanks de alarmerende geluiden in verschillende landen over een derde golf. Of zou zo’n golf – als die er komt – juist aan die vrijheidsdrang te danken zijn? Hoe dan ook, zowel in Frankrijk als in Nederland en België gaan stemmen op voor een striktere lockdown…

In steden als Antwerpen en New York schijnt de situatie niet heel erg te verschillen van die in Amsterdam. Ook daar stoort men zich niet bijzonder aan het gedrag van de tribale groep van young urban professionals die zich niet langer laten opsluiten zonder horeca, sportschool en feesten.

Ultraorthodoxe Satmars

Antwerpen en New York hebben behalve yuppen nog iets gemeen: er wonen relatief veel orthodoxe en ultraorthodoxe joden. Met de nadruk op ‘relatief’: in absolute aantallen stelt het weinig voor. Het zijn geïsoleerde en naar binnen gekeerde gemeenschappen die normaal niemand tot last zijn – behalve dan degenen die zich sowieso ergeren als mensen exotisch gekleed over straat gaan. Wat kleding betreft zijn de ultraorthodoxe Satmars ongetwijfeld het opvallendst. Zij zijn zowel in New York als in Antwerpen ruim vertegenwoordigd.

De gemiddelde antisemiet weet gelukkig weinig tot niets over joden, anders zouden die Satmars hem in een lelijk spagaat dwingen. Zij zijn namelijk felle antizionisten en verwerpen het bestaan van Israël. Ze beschouwen zichzelf als in ballingschap levend. Alleen de Messias kan en zal hen daaruit halen en terugbrengen naar het Beloofde Land. Antizionisme als de gebruikelijke schaamlap voor Jodenhaat werkt natuurlijk niet als die Joden zelf antizionist zijn.

Carnaval

Op de orthodoxe Joden in Antwerpen werd altijd al afgegeven, ook vóór de pandemie. Ze kunnen maar beter opdonderen, hoor je meer dan eens. Met carnaval worden ze als ongedierte voorgesteld en wie daar commentaar op heeft, is een zeurkous met lange tenen. Toen op datzelfde carnaval ooit gekke Arabieren werden meegereden, moest de toenmalige Belgische minister van Buitenlandse Zaken onmiddellijk excuus maken aan islamitische landen.

Nu blijkt dat orthodoxe Joden zich slecht aan de coronaregels houden, zijn de poppen pas goed aan het dansen. Al stelt het nog weinig voor vergeleken bij New York. Daar is deze religieuze gemeenschap al tientallen jaren mikpunt van antisemitische aanslagen, met name door stadgenoten van Afrikaans-Amerikaanse afkomst.

En nu ze zich, net als hun geestverwanten in Antwerpen, weinig gelegen laten liggen aan het strenge anti-coronabeleid, krijgen ze het helemaal van alle kanten te verduren. Vooral burgemeester De Blasio van New York en gouverneur Cuomo van de staat New York spuien hun gal op de grote Chassidische populatie in New York. Waarmee ze natuurlijk ook hun eigen schandelijke falen in deze crisis buiten beeld trachten te houden.

Het leven in ballingschap

Orthodoxe Joden zien het hechte sociale leven in dienst van hun religie als een hoogste goed – dat onmogelijk kan worden losgelaten. In groten getale aanwezig zijn bij huwelijken, begrafenissen en andere rituele mijlpalen van een mensenleven hoort daarbij. Het tot iedere prijs vermijden van ziekte kan in hun ogen onmogelijk belangrijker zijn. Voor Satmars maken plagen als ziekte toch al onvermijdelijk deel uit van het leven in ballingschap.

De officiële steunpilaar van het coronabeleid – dat liefde voor de ander het isoleren van die ander betekent, is voor hen onacceptabel. Net als het eenzaam laten sterven van zieken en bejaarden om de eigen gezondheid te beschermen.

Niet toevallig hebben orthodox-Joodse gemeenschappen in New York, Antwerpen en elders nog altijd hun eigen noodhulpdiensten en ambulances: de Hatzolah. Een overblijfsel van een manier van leven die vroeger door veel anderen werd gedeeld – de zorg voor elkaar binnen een gemeenschap.

Explosieve uitbarstingen

Je hoort wel over ‘coronajihadisten’ spreken: mensen die ieder verzet tegen volledige onderwerping aan de coronadictatuur als een bedreiging zien, zo niet als moord met voorbedachte rade. Bij hen leidt deze houding van orthodoxe Joden tot grote woede.

Dat yuppen die zodra de zon schijnt massaal en ongemaskerd samenklitten met een drankje aanzienlijk minder ongenoegen lijken op te roepen, is opmerkelijk. Net als moslims die niet zelden met de pet naar de coronaregels gooien. Daarbij steken overheden duidelijk een handje toe. Zo verbood de Franse overheid de openbaarmaking van onderzoeksresultaten over het niet naleven van regels en de explosieve uitbarstingen van Covid-19 in de overwegend islamitische banlieue’s van grote steden.

In Nederland bestaan plannen om speciaal voor de aanstaande Ramadan de avondklok te versoepelen. Als islamitische medeburgers zich na een dag van vasten ondanks de avondklok onder elkaar zouden begeven om een vorkje te prikken, zou dat immers scheve ogen kunnen veroorzaken.

Netflix

Uiteindelijk is de kloof tussen yuppen en orthodoxe Joden misschien minder diep dan ze lijkt. Het voor langere tijd gedwongen ontberen van wat voor hen het leven waardevol en zinvol maakt, zien beide groepen kennelijk als een groter kwaad dan het periodiek overtreden van de coronaregels. Zelfs als daarmee anderen in gevaar worden gebracht.

Jammer dat vooral orthodoxe Joden de klappen opvangen, maar dat is niks nieuws. De enige plek waar Satmars tegenwoordig wel populair zijn, is Netflix. Uiteraard wordt hun bestaan daar in series en speelfilms overdreven romantisch voorgesteld, maar waar rook is, is vuur… Misschien kunnen we ze ook zien als de schatbewaarders van een leven dat door de pandemie versneld verloren dreigt te gaan. Waarin menselijk contact meer is dan het scherm van een smartphone en niemand alleen dood hoeft te gaan.