Wanneer een afdoende groot gezelschap vrije, rationele geesten overlegt over de wijze waarop een samenleving op basis van logische samenhang en feedback vanuit de wereld haar zaken zou moeten runnen, zullen ze het over bepaalde richtingen eens worden. Net zoals we niet hoeven uit te leggen waarom moleculair biologen hebben ontdekt dat DNA vier basen heeft – ervan uitgaand dat zij hun vak naar behoren beoefend hebben en dat DNA echt vier basen heeft, konden ze op langere termijn nauwelijks iets anders ontdekken – zo hoeven we niet uit te leggen waarom verlichte denkers uiteindelijk tegen slavernij, wrede straffen, despotische vorsten en het verbranden van heksen en ketters zijn. Bij voldoende controle door belangeloze, rationele, goed geïnformeerde denkers kunnen praktijken als deze niet eeuwig recht gepraat worden. Het universum van ideeën, waarin het ene idee tot het volgende leidt, is zelf een exogene kracht, en als een gemeenschap van denkers dat universum eenmaal betreedt, zal zij in bepaalde richtingen worden gedwongen, ongeacht hub materiële omgeving. Ik denk dat dit proces van morele ontdekking een belangrijke oorzaak van de Humanitaire Revolutie was.
Ik zou nog een stap verder willen gaan met deze verklaring. De reden dat er binnen zo’n korte tijdspanne zoveel gewelddadige instituties bezweken, was dat de argumenten die daar de doorslag bij gaven onderdeel waren van een samenhangende filosofie die ontstond in het tijdperk van de Rede en tijdens de Verlichting. De ideeën van denkers als Hobbes, Spinoza, Descartes, Locke, David Hume, Mary Astell, Kant, Beccaria, Smith, Mary Wollstonecraft, Madison, Jefferson, Hamilton en John Stuart Mills vormden samen een wereldbeeld dat we het ‘verlichtingshumanisme’ kunnen noemen (het wordt soms ook het ‘klassieke liberalisme’ genoemd).