Het probleem was niet alleen de massamoord op zich, het was ook, zoals Ron Rosenbaum het uitdrukt, ‘de soepelheid, de ongelooflijke soepelheid’ waarmee de razzia’s plaatsvonden, de accuratesse waarmee de treinen reden, de efficiëntie waarmee de executies werden uitgevoerd, de …

“Ik ben altijd in zekere mate tegendraads geweest, en word dat nu allicht ook op meer publieke manieren. Ik identificeer me moeiteloos met stokoude Chinese dichters, van die enthousiaste oudjes met witte baarden die, terwijl ze door de straten zwerven, …

De pub White Heart in Brasted, vlak achter het Kentse vliegveld Biggin Hill, was het stamcafé van de RAF-piloten. Het lokaal is nu vergroot, maar de ruimte rond de bar, waar de jonge piloten hun ‘hits’ noteerden, is onveranderd. Ze …

De opvallende Duitse vitaliteit in de zomer van 1940 had, deels, een triviale achtergrond. Rosie Waldeck schreef hoe ze opeens hele dagen energiek kon doorwerken dankzij een stimuleringsmiddel dat een Duiste diplomaat haar had toegestopt: pervitine. ‘De Duitsers begonnen pervitine …

Onze baas zegt: “Gauw de schuilkelder in, dit is goed mis.” En zo zaten we daar, vier uur lang. De hele tijd hoorde je woems, woems, er drong rook de kelder in, de mensen huilden en baden, ik dacht alleen …

Misschien was het die moed der wanhoop, die drang naar beweging tegen elke prijs, die telkens opnieuw tot massale zelfmoordacties leidde. Passendale, een nat en modderig dorp onder de rook van Ieper, werd door de Britten omgedoopt tot ‘Passion Dale’ …

Die kampervaring heeft hem bepaald, vertelt hij. ‘We kwamen met zijn zesendertig man aan in Buchenwald. Van deze zesendertig zijn er zestien opgehangen en veertien gefusilleerd. Slechts drie hebben het overleefd. Ik heb toen geen wanhoop gevoeld, dat is niet …

Naast het imperium kende Londen nog een andere drijvende kracht: de massa, de onafzienbare, anonieme menigte. (…)

Karl Marx was degene die de massa’s uitvond, en het is geen wonder dat hij dat hier in Londen deed. ‘Massa’ ontstaat – …

Pas wanneer zij de Variaties speelt, komen de herinneringen, pas dan kan zij ze toelaten en tenslotte oproepen. Dat lijf-aan-lijfgevecht zet ze op papier, ze zuivert het verdriet en stoot het uit, noot na noot. Een partituur als therapie. Anna …

‘De Amerikaanse schrijfster Logan Pearall Smith zei ooit: “Sommige mensen denken dat het leven alles is. Maar ik verkies het lezen.” Toen ik dat voor het eerst als, vond ik het slim geformuleerd. Nu vind ik het – zoals zoveel …